Τα ιπποειδή του ελληνικού τουρισμού: Η ντροπή πίσω από το γραφικό τοπίο

Χριστίνα Κατωπόδη

Κάθε καλοκαίρι, σε Σαντορίνη, Ρόδο, Ύδρα και άλλα «κοσμήματα» του ελληνικού τουρισμού, ζώα μεταφέρουν ανθρώπους και φορτία, σέρνοντας μαζί τους την παθολογική εμμονή μας με το “γραφικό”. Όχι από ανάγκη, αλλά γιατί κανείς δεν τολμά να πει: φτάνει. Αυτό δεν είναι παράδοση, είναι εκμετάλλευση. Και όσο το ανεχόμαστε, είμαστε μέρος του προβλήματος.

Το καλοκαίρι στην Ελλάδα ξεκινάει όπως πάντα. Κρατήσεις, αφίξεις, κρασιά, βίλες, Instagram stories. Και παράλληλα, μια εικόνα που επαναλαμβάνεται και παραμένει αποδεκτή: γαϊδούρια, άλογα και μουλάρια δεμένα στον ήλιο, χρησιμοποιούνται ακόμα ως τουριστικό μέσο μεταφοράς. Όχι από ανάγκη, αλλά για το «φολκλόρ». Για να βγει μια φωτογραφία. Για να μην ανέβει ο επισκέπτης 300 σκαλιά.

Το 2025, στην Ελλάδα των 25 εκατομμυρίων τουριστών, η κακοποίηση ζώων με τη μορφή της «παράδοσης» δεν είναι απλώς γραφικότητα. Είναι δομικό κομμάτι της τουριστικής μηχανής. Και, σε ένα βαθύτερο επίπεδο, είναι ένας καθρέφτης της ανοχής που δείχνει η κοινωνία μας όταν το θύμα δεν έχει φωνή.

Η ηθική του ήλιου

Σαντορίνη. 500 σκαλοπάτια από το παλιό λιμάνι μέχρι τα Φηρά. Γαϊδούρια που ανεβοκατεβαίνουν με δεκάδες κιλά φορτίου, μέσα στον καύσωνα. Η σκιά ελάχιστη. Το νερό περιορισμένο. Οι τουρίστες – κυρίως από ΗΠΑ και Ασία – χαμογελούν. Πληρώνουν. Ανεβαίνουν.

Στη Λίνδο, τα μουλάρια ανεβάζουν κόσμο στον αρχαιολογικό χώρο. Το κράτος το γνωρίζει. Οι δήμοι το γνωρίζουν. Οι οδηγοί ζώων το ξέρουν. Και κανείς δεν παρεμβαίνει ουσιαστικά.

Οι πιο συνήθεις απαντήσεις είναι δύο: «Έτσι το κάναμε πάντα», «αν τους το απαγορεύσεις, θα χάσουν το μεροκάματο».

Αλλά εδώ δεν μιλάμε για παράδοση. Μιλάμε για εξαναγκασμό, αφανή εργασία χωρίς ανάπαυση, χωρίς περίθαλψη. Δεν υπάρχει τίποτα πολιτισμένο ή «παραδοσιακό» σε ένα εξαντλημένο ζώο που στέκεται ακίνητο σε 40 βαθμούς, περιμένοντας να φορτωθεί για ακόμα μία βόλτα.

Νομοθεσία υπάρχει. Πολιτική βούληση, όχι.

Η ελληνική νομοθεσία προβλέπει σαφώς όρια εργασίας, συνθήκες ευζωίας, πρόσβαση σε νερό και τροφή, υποχρέωση ανάπαυσης. Θεωρητικά, υπάρχει πλαίσιο. Στην πράξη, είναι διάτρητο.

Οι δήμοι δεν ασκούν ελέγχους. Οι τουριστικοί φορείς δεν έχουν κανένα κίνητρο να αλλάξουν το «προϊόν». Οι πολιτικοί αποφεύγουν τη σύγκρουση με μικρές επαγγελματικές ομάδες για να μη χάσουν ψήφους. Και το Υπουργείο Τουρισμού συνεχίζει να προωθεί εικόνες «παραδοσιακής Ελλάδας», ακόμα κι αν αυτές περιλαμβάνουν εξαντλημένα ζώα σε κλίμα Σαχάρας.

Δεν είναι ακτιβισμός. Είναι αξιοπρέπεια.

Το πρόβλημα με τα ιπποειδή στον τουρισμό δεν είναι ζήτημα “φιλοζωίας”. Είναι ζήτημα κοινωνικής συνοχής, πολιτισμικής ωριμότητας και ελάχιστης ηθικής συνέπειας. Αν η Ελλάδα θέλει να λογίζεται ως σύγχρονος ευρωπαϊκός προορισμός, δεν μπορεί να επιτρέπει στους επισκέπτες της να ανεβαίνουν πάνω σε βασανισμένα ζώα.

Η τουριστική εμπειρία δεν μπορεί να χτίζεται πάνω στην εξάντληση πλάσματων που δεν μπορούν να αρνηθούν.

Αυτό που λείπει δεν είναι ευαισθησία — είναι πολιτική απόφαση. Όχι άλλη ενημερωτική καμπάνια με γλυκά σχέδια και hashtags. Αλλά απαγόρευση της χρήσης ζώων για τουριστική μεταφορά, σε όλη τη χώρα. Ό,τι άλλο είναι υπεκφυγή.

Παράλληλα:

• Καταγραφή όλων των εργαζόμενων ιπποειδών σε δημόσιο μητρώο.
• Κτηνιατρικός έλεγχος με συχνότητα και συνέπεια, όχι μία φορά κάθε δύο καλοκαίρια.
• Απόδοση ευθυνών στους δήμους που επιτρέπουν πρακτικές εκτός νόμου.
• Αντικατάσταση των διαδρομών αυτών με σύγχρονες υποδομές (τελεφερίκ, shuttle bus, σκιάστρα).

Η πρόοδος δεν έχει γραφικότητα

Το καλοκαίρι στην Ελλάδα μπορεί να είναι φιλόξενο, δημιουργικό και ανθρώπινο — αλλά όχι όταν στηρίζεται πάνω στην εργασία ζώων χωρίς φωνή. Δεν είναι «ρομαντικό» να βλέπεις γαϊδούρια με χαλινάρια στον ήλιο. Είναι οπισθοδρόμηση.

Ας το πούμε ευθέως: η εικόνα του τουρίστα καβάλα στο ζώο είναι εικόνα ντροπής. Για τον ίδιο, για τον τόπο, για το κράτος που την επιτρέπει.

Η Ελλάδα έχει αφήσει πίσω της πολλές παλιές συνήθειες. Ήρθε η ώρα να αφήσει και αυτή. Χωρίς μεσοβέζικες λύσεις. Χωρίς άλλο φολκλόρ.

Αν θέλουμε να είμαστε πολιτισμένοι, δεν αρκεί να ζητήσουμε συγγνώμη στα γαϊδουράκια. Πρέπει να τους δώσουμε πίσω το δικαίωμα στην αδράνεια, τη σκιά, την ξεκούραση. Δικαιώματα που κανένα ζώο δεν θα έπρεπε να χρειάζεται να διεκδικεί.