Μεγάλο αφιέρωμα στη Μικρά Ασία από το Λ. Χριστοδούλου: Οι Τούρκοι εισέρχονται στη Σμύρνη – Η πυρπόληση

Η συνέχεια του μεγάλου αφιερώματος στη Μικρά Ασία που μπορείτε να βρείτε κάθε εβδομάδα με τον Χ-τύπο από τον Πρόεδρο του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. Νέας Ιωνίας και της Ένωσης Σπάρτης Μικράς Ασίας, Λουκά Χριστοδούλου

 

Η Ελληνική σημαία θα υψωθεί για τελευταία φορά στη Σμύρνη στις 26  Αυγούστου 1922, στο κτίριο της Ύπατης Αρμοστείας. Την ίδια ημέρα ο Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος απευθύνει το τελευταίο διάβημα προς τον Αμερικανό πρόξενο George Horton ζητώντας «…την προστασία του ποιμνίου του». Το απόγευμα της 26^ης Αυγούστου ο ύπατος Αρμοστής Αριστ. Στεργιάδης, εγκαταλείπει την προκυμαία της Σμύρνης και επιβιβάζεται στο αγγλικό θωρηκτό «Iron Duke» με προορισμό την Κωνσταντινούπολη.

Την επομένη, Σάββατο 27^η Αυγούστου εισέρχονται στη Σμύρνη οι Τούρκοι. Λίγο πριν την είσοδό τους, στην προκυμαία παρελαύνει με τάξη έφιππο αρμενικό τμήμα εθελοντών με επικεφαλής τον στρατηγό Τορκώμ κατευθυνόμενο προς το Τσεσμέ. Αμέσως μετά ακούγονται κραυγές απόγνωσης.

Οι Τούρκοι! Έρχονται οι Τούρκοι! Νάτοι!

Ήταν η εμπροσθοφυλακή του τουρκικού στρατού, αποτελούμενη από τσέτες του κιόρ (μονόφθαλμου) Μπεχλιβάν. Στην εκκλησία της Αγίας Φωτεινής για τελευταία φορά προσεύχεται ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος. Η ώρα του μαρτυρίου του πλησιάζει… Ο Αμερικανός πρόξενος George Horton καταβάλει προσπάθειες να σώσει την τελευταία στιγμή τον Μητροπολίτη Χρυσόστομο. Η απάντηση του Χρυσόστομου:

«Δεν ημπορώ να φύγω. Πως θα αφήσω το ποίμνιόν μου, χωρίς ποιμένα; Ευχαριστώ και σας και την αμερικανικήν κυβέρνησιν, αλλά το καθήκον μου είναι να μείνω εδώ μεταξύ των χριστιανών μου».[1]

                Αμέσως μετά την εμπροσθοφυλακή των Τούρκων, εισέρχονται τα τακτικά τμήματα του Τουρκικού στρατού, με επικεφαλής τον στρατηγό Νουρεντίν Πασά, ο οποίος αμέσως μετά την εγκατάστασή του στο στρατηγείο του ζητεί να του φέρουν τον μητροπολίτη Χρυσόστομο, με τον οποίο είχε μεγάλη αντιδικία τα προηγούμενα χρόνια.

Ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος συλλαμβάνεται αμέσως και οδηγείται σε ένα άτυπο λαϊκό δικαστήριο όπου ο εκδικητικός Νουρεντίν, απευθύνεται στο αλαλάζον για εκδίκηση τουρκικό ακροατήριο λέγοντας: «Αν σας έκανε καλό να του κάνετε καλό, αν σας έκανε κακό να του το ανταποδώσετε» και αμέσως μετά τον παραδίνει στο πλήθος, το οποίο όπως αναφέρουν μαρτυρικές ιστορικές στιγμές, οι Τούρκοι «τον χαλάσανε». Κανείς δεν γνωρίζει  τι απέγινε το σώμα του, ενώ υπάρχουν αντικρουόμενες εκδοχές για το τραγικό του τέλος.

Ο Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος, έκτοτε πέρασε στην αιωνιότητα! Έγινε ο φωτεινός φάρος του Ελληνισμού στη Μ. Ασία, ενώ η Ορθόδοξη εκκλησία τον ανακήρυξε σε Άγιο και η μνήμη του τιμάται τον Σεπτέμβριο μήνα, επέτειο της Μικρασιατικής Μνήμης.

Αμέσως μετά την είσοδο του Τουρκικού στρατού στη Σμύρνη αρχίζουν οι δολοφονίες, βιασμοί, ληστείες των Ελλήνων και Αρμενίων. Τούρκοι στρατιώτες παραβιάζουν εξώθυρες σπιτιών, ληστεύουν και σκοτώνουν αδιακρίτως ηλικίας και φύλλου. Βιάζουν κορίτσια μπροστά στα μάτια των γονιών τους, γυναίκες μπροστά στους άντρες τους, ξεκοιλιάζουν εγκυμονούσες…Δεν είναι δυνατόν να περιγράψει κανείς τα μαρτύρια που υφίστανται οι Έλληνες από το τυφλό μίσος των Τούρκων. Τρέχουν αριστερά και δεξιά, κρύβονται στα νεκροταφεία αλλά οι Τούρκοι ούτε εδώ σταματούν. Το μένος τους είναι πέρα από κάθε λογική. Θέλουν να εξαφανίσουν ότι είναι ελληνικό, τίποτα να μην θυμίζει Ορθοδοξία και Ελληνισμό.

Και όλα αυτά μπροστά στα μάτια των Συμμάχων μας. Αυτών που μας έστειλαν στη Μ. Ασία. Και όμως έφτανε μόνο μια προειδοποιητική βολή για να βάλει τέλος  στην πρωτόγνωρη αυτή ανθρωποσφαγή. Το μόνο που έκαναν τα πληρώματα των συμμαχικών πλοίων ήταν να παρακολουθούν με απάθεια, ουδετερότητα το έλεγαν,  και να αποτυπώνουν σε φωτογραφίες τα τραγικά γεγονότα. Και όμως στο λιμάνι της Σμύρνης ναυλοχούσαν 21 μεγάλα συμμαχικά πλοία. Αλλά οι σύμμαχοι, πάνω από τον πολιτισμό και την ανθρώπινη αξιοπρέπεια έβαζαν το χρήμα και τις νέες πολιτικές και οικονομικές συνθήκες που θα ακολουθούσαν μετά τον τραγικό ξεριζωμό των Ελλήνων από τη Μ. Ασία.

Και λίγες μέρες αργότερα, αφού έχουν λεηλατήσει την ελληνική και αρμενική  συνοικία, και έχουν αρπάξει ότι πολύτιμο υπήρχε, βάζουν Φωτιά! Από τις προηγούμενες μέρες έχουν αναγράψει πάνω σε τουρκικά οικήματα «Σαχιλί ισλάμντιρ» δηλ. το ίδρυμα τούτο είναι ισλαμικό, προκειμένου να το προστατέψουν από τις λεηλασίες και την φωτιά. Τούρκοι στρατιώτες τριγυρνούν στην πόλη κρατώντας μπιτόνια πετρελαίου. Ρίχνουν πετρέλαιο και ακολουθεί φωτιά. Η φωτιά ξεκίνησε από την αρμενική συνοικία που συνόρευε με την αγορά της Σμύρνης και την συνοικία του Αγ. Γεωργίου και γρήγορα εξαπλώνεται. Ο άνεμος κατευθύνει την φωτιά προς την ελληνική συνοικία και πολύ γρήγορα ένα τεράστιο μανιτάρι φωτιάς καλύπτει την Σμύρνη. Τα περισσότερα οικήματα ξύλινα γίνονται πολύ γρήγορα παρανάλωμα του πυρός. Οι ιδιοκτήτες τους τα εγκαταλείπουν και τρέχουν να σωθούν προς την προκυμαία…

Ανταποκριτής αγγλικής εφημερίδας, που βρίσκονταν επί του αγγλικού θωρηκτού «Iron Duke», περιγράφει, στις 1 Σεπτεμβρίου 1922:

Ώρα 4 π.μ. η Σμύρνη κατεστράφη από τεραστίαν πυρκαϊάν που όλην την νύκταν εμαίνετο και εσάρωσεν όλην την πόλιν εκτός από την τουρκικήν συνοικίαν. Αι φλόγαι εξακολουθούν να περιβάλλουν όλα τα χριστιανικά τμήματα. Το θέαμα είναι τρομακτικά μεγαλοπρεπές. Τείχος πυρός μήκους 2,5 μιλίων εις 20 εστίας από τας οποίας αναπηδούν φλόγες 100 ποδών ύψους. Από τας φλογεράς αυτάς μάζας υψώνονται τολύπαι καπνού που αποκρύπτουν εντελώς την σελήνην. Η προκυμαία είναι πλημμυρισμένη από μυριάδας λαού που κατέφυγaν εδώ δια ν’ αποφύγουν τον θάνατον από τους τούρκους. Έως εδώ ακούγονται οξείαι και διαπεραστικαί κραυγαί τρόμου και απογοητεύσεως.

                Και ο διευθυντής της ΧΑΝ στη Σμύρνη, Εδουάρδος Φίσσερ, γράφει:

Η πυρκαϊά εις 10 μόνον ώρας είχε εξαπλωθεί εις πλάτος 2 μιλίων. Εις την προκυμαίαν ένας όγκος πανικόβλητου πληθυσμού αγωνίζεται να σωθή. Μετά την τρομεράν σφαγήν, τίποτα άλλο δεν υπολείπετο παρά μόνον η πυρκαϊά δια να δοκιμασθή τόσον σκληρώς ο χριστιανικός πληθυσμός της Σμύρνης. Τα αλλοφρονούντα πλήθη κυκλώνουν τους αμερικανούς ναύτας και ζητούν εν ονόματι του Σωτήρος να τους προστατεύσουν. Οι ναύται όμως αδυνατούν. Είναι τόση η αναδιδομένη από τας διαρκώς εξαπλωμένας φλόγας θερμότης, ώστε να αδυνατούν να το πράξουν….

 

[1] Χρ. Εμ. Αγγελομάτης: «Χρονικόν Μεγάλης Τραγωδίας». Εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας.