Μεγάλο αφιέρωμα στη Μικρά Ασία από το Λ. Χριστοδούλου: Ο Αρχιστράτηγος Λεων. Παρασκευόπουλος στη Σμύρνη. Η στάση των Ιταλών. Η Διεθνής Εξεταστική Επιτροπή (Β΄Μέρος)

Η συνέχεια του μεγάλου αφιερώματος στη Μικρά Ασία που μπορείτε να βρείτε κάθε εβδομάδα με τον Χ-τύπο από τον Πρόεδρο του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. Νέας Ιωνίας και της Ένωσης Σπάρτης Μικράς Ασίας, Λουκά Χριστοδούλου

Η Επιτροπή ολοκλήρωσε το έργο της στις 11 Οκτωβρίου 1919 και υπέβαλε την σχετική έκθεση στο Ανώτατο Συμβούλιο των Παρισίων ενώ παράλληλα κατέθεσε και το υπόμνημά του ο στρατηγός Άλέξ. Μαζαράκης. Τα κύρια συμπεράσματα ήταν:

– Ότι αν η στρατιωτική κατοχή της χώρας είχεν ως μόνον σκοπόν την τήρησιν της τάξεως, θα έπρεπε να ανατεθή όχι εις Ελληνικά, αλλά εις Συμμαχικά στρατεύματα, υπό τον έλεγχον της Ανωτάτης Συμμαχικής Διοικήσεως της Μ. Ασίας.

– Ότι δεν θα έπρεπε να συνεχισθή η στρατιωτική κατοχή υπό μόνον των Ελλήνων, εκτός εάν η Διάσκεψις της Ειρήνης ήτο αποφασισμένη να δεχθή την υπό της Ελλάδος πλήρη και οριστικήν προσάρτησιν της περιοχής, οπότε και θα ήτο ορθόν να αφεθή εις την Ελληνικήν Στρατιωτικήν Διοίκησιν ελευθερία δράσεως έναντι των Τουρκικών δυνάμεων.

– Ότι τοιαύτη προσάρτησις θα ήτο αντίθετος προς την αρχήν των Εθνοτήτων διότι η εις την κατεχομένην ζώνην επικράτησις του Τουρκικού στοιχείου επί του Ελληνικού, ήτο αναμφισβήτητος, εξαιρέσει μόνον των πόλεων Σμύρνης και Κυδωνιών.

– Η Επιτροπή επί πλέον ετόνιζεν, ότι το Τουρκικόν αίσθημα το οποίον εξεδήλωσεν ήδη την αντίστασίν του, δεν θα εδέχετο ποτέ την προσάρτησιν αυτήν και δεν θα υπέκυπτε παρά εις την βίαν, δηλαδή κατόπιν εκστρατείας την οποίαν θα ήτο αδύνατον να αναλάβη η Ελλάς μόνη με πιθανότητα επιτυχίας. Υπεδείκνυε να αντικατασταθούν αμέσως τα Ελληνικά στρατεύματα δια Συμμαχικών κατά πολύ ολιγαριθμοτέρων και προσέθετεν ότι δια να σωθή η Ελληνική φιλοτιμία εκρίνετο αναγκαίον να μετάσχουν της κατοχής και μικραί Ελληνικαί δυνάμεις κατανεμόμεναι εις το εσωτερικόν της κατεχομένης ζώνης, ώστε να αποκλεισθή εις το μέλλον η άμεσος επαφή των με τα Τουρκικά εθνικιστικά στρατεύματα.

Η έκθεση της Εξεταστικής Επιτροπής αρχίζει να συζητείται στο Ανώτατο Συμμαχικό Συμβούλιο στις 8 Νοεμβρίου 1919 και να τοποθετούνται κατά σειρά ο Γάλλος Πρόεδρος Κλεμανσώ και ο Ιταλός αντιπρόσωπος οι οποίοι υπεστήριξαν ότι οι Έλληνες στη Μ. Ασία δεν θα πρέπει να συμπεριφέρονται ως κατακτητές γιατί δεν έχει ρυθμιστεί το Τουρκικό ζήτημα.

Αντίθετη ήταν η θέση του Άγγλου αντιπροσώπου που υποστήριξε ότι:

Η Επιτροπή, είπεν, εστάλη να κάμη ανάκρισιν δια τας σφαγάς. Εις την έκθεσίν της εν τούτοις θίγη το όλον πρόβλημα της Ελληνικής κατοχής και θέτει υπό τον έλεγχον και αυτάς τας αποφάσεις του Ανωτάτου Συμβουλίου. Τι θα συνέβαινεν αν το Συμβούλιον εζήτει από τους Έλληνας να εγκαταλείψουν την Σμύρνην; Θα τους αντικαθίστουν οι Τούρκοι ή θα έπρεπε να αποβλέψωμεν εις Διασυμμαχικήν κατοχήν; Η υπόθεσις του Αϊδινίου έδειξε προ ολίγου πόσον αυτό θα ήτο δύσκολον. Σκέπτεται λοιπόν το Συμβούλιον να καλέση τους Έλληνας να αποσυρθούν χωρίς να έχη με τι να τους αντικαταστήσει; Είναι δυνατή η εκκένωσις της χώρας, πριν καν συναφθή η Ειρήνη;

Στη συνέχεια τον λόγο έλαβε ο πρωθυπουργός Ελ. Βενιζέλος που ανέπτυξε τις ελληνικές θέσεις επί της έκθεσης, ερχόμενος συχνά σε αντιπαραθέσεις με τους Γάλλους και τους Ιταλούς, γνωρίζοντάς τους σε τελική ανάλυση, τους πραγματικούς λόγους για τους οποίους αποφασίστηκε η αποστολή Ελληνικού Στρατού στη Σμύρνη και ότι δεν θα έπρεπε να πλανώνται για την ερμηνεία που δόθηκε. Τους γνώρισε δε, ότι:

Αι Ελληνικαί διεκδικήσεις επί της Σμύρνης και της περιοχής της δεν ήσαν μόνον γνωσταί. Είχον και επισήμως διατυπωθή εις την Διάσκεψιν, υποστηριχθή προ του Ανωτάτου Συμβουλίου και εγκριθή χωρίς επιφύλαξιν υπό της αρμοδίας Επιτροπής. Καταλαμβάνουσα η Ελλάς την Σμύρνην, εγνώριζεν ότι, αν δεν είχεν ακόμη νομικόν, είχε τουλάχιστον ηθικόν τίτλον να το κάμη. Δεν έστειλε τα στρατεύματά της ως εκτελεστικά απλώς όργανα εις ξένην χώραν όπως τα είχεν στείλει προηγουμένως εις Ρωσίαν. Τα έστειλε ως όργανα ιδιαιτέρως ενδιαφερόμενα δια την επιτυχίαν μιας διεθνούς εντολής, της οποίας σκοπός ήτο η τήρησις της τάξεως εις μίαν κατ’ εξοχήν Ελληνικήν χώραν. Επομένως, μολονότι υπό αυστηράν νομικήν άποψιν, η κατοχή της Σμύρνης δεν εδημιούργησε νέον υπέρ της Ελλάδος δικαίωμα, εδημιούργησε πραγματικήν κατάστασιν, η οποία επεβάλλετο να ληφθή υπ’ όψιν. Και αν η κατοχή δεν ηύξησε τους επί της Σμύρνης τίτλους που είχε ήδη η Ελλάς–τίτλους αναγνωρισθέντες και από την Επιτροπήν των Ελληνικών διεκδικήσεων–επικύρωσε πάντως αυτούς και ενίσχυσε την επί την τελικήν απόφασιν της Διασκέψεως εμπιστοσύνην του Ελληνικού έθνους. Το αίσθημα αυτό συμμερίζομαι απολύτως, διότι είμαι βέβαιος ότι τα επί της Σμύρνης δικαιώματα της χώρας μου είναι εντελώς σύμφωνα και με την γενικήν κατάστασιν του κόσμου και με τας επιθυμίας και τα συμφέροντα του πληθυσμού.

Στο τέλος της συζήτησης η έκθεση τέθηκε στο αρχείο, ενώ οι υποδείξεις των Ελλήνων περί της ακινησίας του Ελληνικού στρατού και των ενθαρρύνσεων των Τούρκων μελετήθηκαν σοβαρά από τους Άγγλους και Γάλλους.