Παγκόσμια Ημέρα Ηλικιωμένων: Οι πρωταγωνιστές της πανδημίας [Ρεπορτάζ]

Πώς επηρεάστηκε η Τρίτη Ηλικία από τις τρέχουσες συνθήκες, ο ανασταλτικός ρόλος της τεχνολογίας και πώς μπορούμε να “αλλάξουμε” το τοπίο

Είναι γεγονός ότι από τη στιγμή που η πανδημία του κορωνοϊού εισέβαλε στη ζωή μας όλοι έσπευσαν να δώσουν προτεραιότητα σε ένα πράγμα: την προστασία την ευάλωτων ομάδων και των ηλικιωμένων.

Είναι περιττό πλέον να εξηγήσουμε για ποιο λόγο η τρίτη ηλικία συνεχίζει να βρίσκεται σε μεγαλύτερο κίνδυνο, είναι αναγκαίο όμως, με αφορμή και την 1η Οκτωβρίου ως Παγκόσμια Ημέρα Ηλικιωμένων, να κατανοήσουμε τη θέση και την ψυχολογία του κάθε συγγενή, γνωστού, γείτονα μέσα σε αυτό το καθεστώς και στη συνέχεια να αναλάβουμε δράση.

Ξεκινώντας από την αδυναμία διεκπεραίωσης της καθημερινότητας (πληρωμές λογαριασμών, τροφοδοσία σπιτιού), συνεχίζοντας με την αναστολή βασικών υποχρεώσεων έναντι της ζωής (αναβολή επισκέψεων σε γιατρούς) και φτάνοντας στη βαθιά θλίψη από τη στέρηση των οικείων προσώπων, οι ηλικιωμένοι στην Ελλάδα βίωσαν με έναν αυξανόμενο φόβο τον εγκλεισμό στο σπίτι, εξαιτίας της απειλής του κορωνοϊού.

Είναι ενδεικτικό ότι σύμφωνα με όσα αναφέρει η ψυχολόγος κα Γ. Παπαγεωργίου, οι Έλληνες άνω των 65 ετών παρουσιάζουν το υψηλότερο ποσοστό επιδείνωσης του στρες (96%), με τον πανδημικό ιό να στοιχειώνει την καθημερινότητά τους. Επιπρόσθετα και σύμφωνα με ίδια στοιχεία – τα ποσοστά επιδείνωσης του θυμού είναι υψηλότερα στους ηλικιωμένους (96%) ενώ η ρίζα της ψυχικής πίεσης εντοπίζεται στην απελπισία που βιώνουν οι μεγαλύτεροι σε ηλικία λόγω της ασύμμετρης απειλής σε συνάρτηση με την ευάλωτη θέση στην οποία βρίσκονται.

«Το στρες και τα αρνητικά συναισθήματα των ηλικιωμένων δημιούργησαν σε πολλούς σωματικά και λειτουργικά προβλήματα ή επιβάρυναν τα ήδη υπάρχοντα. Η κατάθλιψη που συνυπάρχει σε μεγάλο αριθμό ηλικιωμένων επιβαρύνει τη σωματοποίηση των προβλημάτων. Αλλά εμείς οι κλινικοί γιατροί παρατηρούμε σε αυτές τις ηλικίες και κάτι ακόμη: οι ηλικιωμένοι που εμφανίζουν μεγάλο βαθμό χρόνιων προβλημάτων υγείας (π.χ. χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, νεφρική ανεπάρκεια, σακχαρώδη διαβήτη, καρδιοπάθειες, υπέρταση, κλπ) παραμέλησαν πολύ τις εξετάσεις τους και τη φαρμακευτική τους αγωγή με αποτέλεσμα, με την άρση της καραντίνας, να διαπιστώνουμε σοβαρές επιπλοκές και επιβάρυνση ή απορρύθμιση της υγείας τους. Αντίστοιχα σημαντικό πρόβλημα αποτελεί η καθυστερημένη διάγνωση σε ηλικιωμένους διαφόρων μορφών καρκίνου που ενώ υπήρχαν τα συμπτώματα από πολλούς μήνες, δυστυχώς δεν αξιολογήθηκαν από αυτούς έγκαιρα ή δεν είχαν τη δυνατότητα έγκαιρης προσέλευσης στους ιατρούς. Το κόστος της καθυστέρησης αυτής είναι ακόμη δύσκολο να υπολογιστεί» σημειώνει χαρακτηριστικά ο πρόεδρος -μεταξύ άλλων- της Ελληνικής Γεροντολογικής και Γηριατρικής Εταιρείας, διευθυντής Χειρουργικής Κλινικής του «Ερ. Ντυνάν», επίκουρος καθηγητής του πανεπιστημίου Αθηνών, χειρουργός ογκολόγος, Ιωάννης Καραϊτιανός.

Μάλιστα, ο κ. Καραϊτιανός εξηγεί: «Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα άτομα της τρίτης ηλικίας έχουν έναν ιδιαίτερο ψυχισμό. Όσο μεγαλώνουν γίνονται σαν τα μικρά παιδιά. Γίνονται ευάλωτοι, χρειάζονται φροντίδα κι έχουν ανάγκη να τους εκδηλώνουμε την αγάπη μας. Πρέπει να υποψιαστείς τι θέλουν να σου πουν και είναι επιτακτική ανάγκη να αντιληφθείς τι τους βασανίζει πριν αναγκαστούν να στο πουν οι ίδιοι. Αυτά τα μικροπαραπονάκια είναι χαρακτηριστικό της τρίτης ηλικίας και οφείλουμε να τα αντιμετωπίζουμε με ευαισθησία και ενίοτε με χιούμορ».

Οι επιστήμονες ομονοούν στη διαπίστωση ότι οι ηλικιωμένοι, απέχοντας από την πολυτέλεια της τεχνολογίας, που θα μπορούσε να τους φέρει κοντά στην εικόνα των αγαπημένων τους προσώπων, είχαν κι έναν ακόμη λόγο να προταχθούν στη λίστα εκείνων που επηρεάστηκαν συναισθηματικά και επιβαρύνθηκαν ψυχολογικά κατά τη διάρκεια του περιορισμού. Πολλοί από αυτούς, δεν αντιλήφθηκαν το εύρος του κινδύνου και έσπευσαν να ερμηνεύσουν τις απαγορεύσεις ως πρόφαση των οικείων τους να κρατηθούν μακριά, επιβαρύνοντας ακόμη περισσότερο την κακή ψυχολογία τους.

Ο “δαίμονας” της τεχνολογίας

Μιας και αναφερθήκαμε στην τεχνολογία, άλλος ένας κατασταλτικός παράγοντας τη διαβίωση της τρίτης ηλικίας εν μέσω πανδημίας είναι η διεύρυνση της χρήσης των ηλεκτρονικών μέσων. Πολλοί άνθρωποι, κυρίως μεγαλύτερης ηλικίας, την περίοδο έξαρσης του Covid-19, δυσκολεύτηκαν να ανταπεξέλθουν σε πολλές από τις υποχρεώσεις τους, όπως οι πληρωμές λογαριασμών, οι αποπληρωμές δανείων ή μεταφορά χρημάτων, λόγω αδυναμίας μετάβασης σε κάποιο κατάστημα τράπεζας ή σε κάποιο ταμείο εταιρείας παροχής ενέργειας ή τηλεφωνίας. Και ο λόγος οφείλεται στην ελλιπή εξοικείωση με τις ηλεκτρονικές συναλλαγές, αλλά και το διαδίκτυο γενικότερα.

Εννέα στους δέκα ηλικίας άνω των 60 χρησιμοποιούν έξυπνα τηλέφωνα, αλλά μόνο τρείς στους δέκα είναι αρκετά εξοικειωμένοι με το διαδίκτυο, αναφέρει η έρευνα της ΕΕΚΕ (Ένωση Εργαζομένων Καταναλωτών Ελλάδας) αναφορικά με τις Ψηφιακές Δεξιότητες της Τρίτης Ηλικίας, σε μια προσπάθεια καταγραφής του επιπέδου εξοικείωσης των ατόμων ηλικίας άνω των 60 με το διαδίκτυο, τις ηλεκτρονικές συσκευές, τις ψηφιακές συναλλαγές και υπηρεσίες.

Η έρευνα κατέγραψε ένα μεγάλο κενό στην εξοικείωση των ατόμων μεγάλης ηλικίας με το διαδίκτυο και τις ψηφιακές συναλλαγές, το οποίο αναδείχθηκε σε μείζον πρόβλημα, με το ξέσπασμα της πανδημίας.

Από την έρευνα προέκυψαν τα εξής βασικά συμπεράσματα:

• Στην πλειοψηφία τους οι συμμετέχοντες (73,5%) δεν γνωρίζουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των καταναλωτών στις Ηλεκτρονικές Συναλλαγές. Σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης όπου τα τραπεζικά υποκαταστήματα θα πρέπει να μείνουν κλειστά, περισσότεροι από τους μισούς δεν θα είναι σε θέση να ολοκληρώσουν τις συναλλαγές τους ψηφιακά. Οι συμμετέχοντες θέτουν θέμα ασφάλειας των ηλεκτρονικών συναλλαγών, κυρίως λόγω γενικότερης μη εξοικείωσης και αδυναμίας κατανόησης της ψηφιακής πραγματικότητας.

• Η πλειονότητα προτιμά την εξυπηρέτηση από τραπεζικό κατάστημα, αλλά θετική προδιάθεση στο να πραγματοποιήσουν ηλεκτρονικά τις τραπεζικές τους συναλλαγές δηλώνουν οι περισσότεροι (56,83%) για εξοικονόμηση χρόνου και κόπου. Οι μισοί σχεδόν πραγματοποιούν μία φορά την εβδομάδα ηλεκτρονικές συναλλαγές κυρίως για πληρωμή λογαριασμών (86,67%), παρακολούθηση των λογαριασμών τους (70,91%), μεταφορές χρημάτων (67,88%) και ηλεκτρονικές αγορές.

• Μόλις 2 στους 10 χρησιμοποιούν προπληρωμένη κάρτα, ενώ 3 στους 10 συμμετέχοντες δεν γνωρίζουν τη διαφορά μεταξύ πιστωτικής και χρεωστικής κάρτας. Είναι αρκετά ευαισθητοποιημένοι σε θέματα υποκλοπής των προσωπικών στοιχείων και γι’ αυτό οι περισσότεροι δεν φυλάσσουν PIN και IBAN μαζί με τις κάρτες.

• Οι περισσότεροι δεν έχουν γνώση για προϊόντα ηλεκτρονικής/ψηφιακής τραπεζικής ενώ δείχνουν να γνωρίζουν λίγο καλύτερα το ΑΤΜ (44,54%) σε αντίθεση με άλλες μορφές ηλεκτρονικής και ψηφιακής τραπεζικής όπως: mobile banking.

• Μόνο 1 στους 10 θα εμπιστευόταν μια πλήρως ψηφιακή τράπεζα χωρίς καθόλου καταστήματα και 7 στους 10 θεωρούν ως το πιο σημαντικό μειονέκτημα των ψηφιακών υπηρεσιών τον κίνδυνο απώλειας θέσεων εργασίας. Το 66,12% των ερωτηθέντων θεωρεί την τεχνολογία σημαντικό παράγοντα για την καλύτερη εξυπηρέτηση του πελάτη από την τράπεζα.
  

“Χείρα βοηθείας”

Γίνεται ιδιαιτέρως αντιληπτό λοιπόν ότι η παρέμβαση και βοήθεια από τον καθένα από εμάς είναι απαραίτητη και μπορεί να σώσει ζωές. Είτε σε ψυχολογικό επίπεδο, είτε στην πράξη μπορούμε να σταθούμε δίπλα στους παππούδες και τις γιαγιάδες που έχουν ανάγκη και να συμβάλλουμε στην ένταξή τους στην τρέχουσα καθημερινότητα και το πώς έχει αυτή διαμορφωθεί.

Εκτός από την προσωπική στήριξη, υπάρχουν ποικίλες δομές, υπηρεσίες, φορείς και δράσεις στήριξης των ηλικιωμένων. Ενδεικτικά κάποια από τα σημαντικότερα υποστηρικτικά δίκτυα είναι τα εξής:

1. Κέντρα Ανοικτής Προστασίας Ηλικιωμένων (Κ.Α.Π.Η.) σε κάθε Δήμο

2. Τα προγράμματα «Βοήθεια στο σπίτι»

3. Οι Λέσχες φιλίας

4. Πρόγραμμα Φιλία σε κάθε Ηλικία: Για την καταπολέμηση της μοναξιάς και της κοινωνικής απομόνωσης των ηλικιωμένων

5. Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή SOS 1065

6. Κέντρα ημερήσιας φροντίδας ηλικιωμένων – Κ.Η.Φ.Η

7. Κέντρα Ημέρας για άτομα με άνοια