Η Ύδρα μέσα από τους αιώνες

Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα είναι η αναδρομή στην ιστορία της Ύδρας, αυτού του κοσμοπολίτικού σήμερα νησιού του Σαρωνικού που διαδρμάτισε σημαντικό ρόλο στην νεώτερη ιστορία της χώρας.

Νεολιθική περίοδος – Μυκηναϊκή εποχή – Αρχαϊκοί χρόνοι

Σύμφωνα με τα αρχαιολογικά δεδομένα (επιφανειακά ευρήματα, θραύσματα αγγείων, κατάλοιπα οικισμού στην θέση Επισκοπή, κτλ), η επίκοιση στο νησί ανάγεται στους πολύ προ της Ομηρικής περιόδου χρόνους, δηλαδή στην Ύστερη Νεολιθική εποχή (3000 – 2600 π.Χ.).
Η Ύδρα φαίνεται ότι δεν κατάφερε στους αιώνες που ακολούθησαν, να εξελιχθεί σε τόπο κοινωνικά και ιστορικά συγκροτημένο.
Η Υδραία λοιπόν, όπως την ονομάζει ο Ηρόδοτος, περίπου τον 13ο π.Χ. αιώνα, γίνεται τόπος εγκατάστασης και διαμονής Δρυόπων αγροτών, βοσκών και ψαράδων, ανθρώπων σκληροτράχηλων χωρίς ιδιαίτερες φιλοδοξίες και αναζητήσεις πέρα των στενών ορίων του τόπου τους, οι οποίοι προηγουμένως ζούσαν στις ορεινές περιοχές του Παρνασσού και της Οίτης. Δύο αιώνες αργότερα, με την κάθοδο των Δωριέων, οι Δρύοπες εξαφανίζονται και χάνεται κάθε ίχνος ζωής στο νησί.
Κατά την πρώιμη αρχαιότητα ο ιστορικός της ρόλος εξακολουθεί να παραμένει ασήμαντος. Το πιθανότερο είναι να υπαγόταν στην δικαιοδοσία του πανίσχυρου τότε, Βασιλείου των Μυκηνών (Ομήρου Ηλιάδα, στ. 100 – 109) από το οποίο γύρω στα 560 π.Χ. περιήλθε αρχικά στους Ερμιονείς μέχρι το 525 π.Χ., οπότε σύμφωνα με ιστορική μαρτυρία του Ηροδότου, αγοράστηκε από Σάμιους πολιτικούς φυγάδες για να παραδοθεί αργότερα από αυτούς στους Τροιζηνίους που επιμόνως επιζητούσαν την κατοχή της κυρίως για λόγους καλλιέργειας και βοσκής των αιγοπροβάτων τους. Υπό την εξουσία των Τροιζήνιων, η Ύδρα παραμένει μέχρι τον 4ο π.Χ. αιώνα.
Ιστορικοί της αρχαιότητας σπανίως κάνουν μνεία του ονόματός της. Μεταξύ αυτών συγκαταλέγονται ο Ηρόδοτος (Γ’ 19), ο Γεωγράφος Πτολεμαίος (Δ’ 334), ο περιηγητής Παυσανίας (Β’ 439) και οι Λεξικογράφοι: Στέφανος ο Βυζάντιος (6ος αιώνας πχ) και Ησύχιος (5ος αιώνας π.Χ.).

Κλασικοί – Ρωμαϊκοί-Βυζαντινοί χρόνοι

Η μοναδική μαρτυρία που υπάρχει για την Ύδρα στους Κλασικούς χρόνους είναι η αναφορά του Στέφανου του Βυζάντιου σε έναν κωμωδιογράφο με το όνομα Ευάγης, ο οποίος κατοικούσε στο νησί.
Δεν υπάρχουν πληροφορίες για την περίοδο της Ρωμαιοκρατίας και της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στο νησί. Το γεγονός αυτό δημιούργησε αρχικά την εντύπωση ότι η Ύδρα παρέμενε ακατοίκητη στα Ρωμαϊκά και τα Βυζαντινά χρόνια. Όμως οι ανασκαφές στην Επισκοπή μαρτυρούν ότι η Ύδρα αυτή την εποχή κατοικείται. Φαίνεται ότι εξαιτίας των συχνών πειρατικών επιδρομών, ένας μεγάλος αριθμός κατοίκων είχε εγκαταλείψει το νησί, ενώ οι υπόλοιποι είχαν αποσυρθεί στο εσωτερικό του.

15ος Αιώνας

Οι απαρχές του 15ου αιώνα βρίσκουν την Ύδρα, αθόρυβη πάντα ιστορικά, κατοικημένη από λίγες γεωργικές και ποιμενικές οικογένειες.
Από το 1460 αρχίζει η πρώτη έντονη εποικιστική κίνηση και η εγκατάσταση στην Ύδρα Ορθοδόξων Αλβανών φυγάδων, οι οποίοι πολεμώντας στο πλευρό των Ενετών κατά τη διάρκεια του δεκαεξάχρονου Ενετοτουρκικού πολέμου (1463 – 1479), και κυνηγημένοι από τους Τούρκους, βρίσκουν μετά από εναγώνια αναζήτηση, εγκατάσταση και σωτηρία σε τόπους κοντινούς, ορεινούς και δυσπρόσιτους, όπως η Ύδρα. Εκεί συγχωνεύονται με τους ντόπιους και το βραχώδες και άγονο έδαφος της Ύδρας τους ανάγκασε να στραφούν προς την θάλασσα και να γίνουν άριστοι ναυτικοί.
Είναι ακριβώς η εποχή που αρχίζει η ανοικοδόμηση και η δημιουργί α της σημερινής πόλης της Ύδρας με πρώτο οικιστικό πυρήνα τον λόφο της Κιάφας, προφανώς για λόγους ασφαλείας των κατοίκων, για να προφυλαχτούν από πιθανούς επιδρομείς και πειρατές.

16ος – 17ος Αιώνας

Ο πολεμικός αναβρασμός στις περισσότερες ελληνικές περιοχές σε συνδυασμό με την εμφάνιση της πειρατείας στη Μεσόγειο συμβάλλουν στην δημιουργία ακόμη εντονότερου εσωτερικού εποικισμού.
Στα χρόνια που ακολουθούν η Ύδρα δέχεται κατά διαστήματα εποικίσεις διαφόρων οικογενειών, κυρίως ελληνικών, από την Ήπειρο (οικογένεια Λαζάρου και Ζέρβα μετέπειτα Κοκκίνη και Κουντουριώτη), από την Κύθνο (οικογένεια Μιταρού, μετέπειτα Ραφαλιά, οικογένειες Νέγκα, Γκίνη, Γκούμα), από τα Βούρλα της Σμύρνης (οικογένεια Γιακουμάκι μετέπειτα Τομπάζη), από την Εύβοια (οικογένεια Βούκου, μετέπειτα Μιαούλη, οικογένειες Κριζή, Μουντούρη), από το Κρανίδι (οικογένεια Τσαμαδού), από την Επίδαυρο (οικογένεια Οικονόμου) και από πλήθος άλλες ελληνικές περιοχές.

18ος Αιώνας

Ένα νέο εποικιστικό κύμα έρχεται να εισβάλει στο νησί κατά την διάρκεια του Ενετοτουρκικού (1700 – 1715) και του Ρωσοτουρκικού πολέμου (1768 – 1774), ενώ έως και την περίοδο που ξεσπά η επανάσταση και ιδιαίτερα κατά την διάρκειά της, η Ύδρα δέχεται διαρκώς εποίκους, εξαιτίας της συνεχούς κοινωνικής και πολιτιστικής της ανέλιξης.
Γίνεται συνεπώς πλήρως κατανοητό, γιατί η στιγμή της έναρξης του αγώνα στα 1821 βρήκε το μικρό και μέχρι πρότινος ασήμαντο αυτό νησί του Αργοσαρωνικού, να αριθμεί περί τους 27.000 κατοίκους.
Η δημογραφική αυτή Επανάσταση είχε ασφαλώς τις θετικές και τις αρνητικές της συνέπειες όσον αφορά την εξέλιξη της υδραϊκής κοινωνικής πορείας.
Από τις θετικότερες υπήρξαν η προώθηση της ανάπτυξης του εμπορίου και κυριότερα η ανάπτυξη και η αλματώδης εξέλιξη της ναυτιλίας στην Ύδρα.
Έτσι στα τέλη του 18ου αιώνα η ύδρα εξελίσσεται σε μεγάλη ναυτική δύναμη με εμπορικό στόλο 150 πλοίων. Την εποχή αυτή το νησί γνωρίζει την μεγαλύτερη ακμή του.

19ος Αιώνας

Στα 1802 το Διοικητικό σύστημα του νησιού αλλάζει, με την αποστολή στην Ύδρα του υδραίου Γεωργίου Δήμα Βούλγαρη, ευνοούμενου του τότε Καπετάν Πασά και Αρχικυβερνήτη της Τουρκικής Ναυαρχίδας.
Ο Βούλγαρης τοποθετήθηκε από το Σουλτάνο ως Μιτάς Κοτζαμπάσης (Διοικητής) και Ναζίρης (επόπτης) της Ύδρας και για κάποιο χρονικό διάστημα του Πόρου και των Σπετσών, με σκοπό να επιβάλει την διασαλευμένη τάξη. Η συνετή του διοίκηση και η οθωμανική εύνοια στο πρόσωπό του συνετέλεσαν στο να καταφέρει ο Γ. Βούλγαρης, ο ‘Μπέης’ όπως τον αποκαλούσαν οι Υδραίοι, να αναγάγει το νησί σε πρότυπο εννοούμενου τόπου.

Η περίοδος της οικονομικής ευρωστίας, η σχετικά καταστολή της πειρατείας και η εσωτερική ησυχία που ακολούθησε τους χρόνους διακυβέρνησης του Γεωργίου Βούλγαρη, έδωσαν την ευκαιρία στους Υδραίους να οργανώσουν την κοινωνία τους όπως αυτοί ήθελαν, ενώ οι συνεχείς μάχες που αναγκάζονταν να δίνουν τα υδραϊκά πληρώματα με τους πειρατές, που τότε λυμαίνονταν απ’άκρο σε άκρο την Μεσόγειο, τους μετέτρεψαν με τον καιρό από ασήμαντους γεωργούς και ποιμένες, σε τολμηρούς εμπειροπόλεμους ναυτίλους.
Οι παραμονές του Ιερού Αγώνα βρίσκουν το νησί πανέτοιμο οικονομικά και πολεμικά: 120 ετοιμοπόλεμα πλοία διαθέ τει η Ύδρα στον Αγώνα, συνολικής χωρητικότητας 45.000 τόνων με 5.400 άνδρες και 2.400 κανόνια.
Η Ύδρα, μαζί με τις Σπέτσες και τα Ψαρά, έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο στην Επανάσταση του 1821 διαθέτοντας τον εμπορικό τους στόλο στην υπηρεσία του Αγώνα. Υδραίοι όπως ο Ναύαρχος Μιαούλης, ο Αντώνιος Οικονόμου, ο Πιπίνος, ο Τομπάζης, ο Σαχτούρης, ο Βούλγαρης, ο Κριεζής, ο Τσαμαδός, αναδείχτηκαν σε κορυφαίες φυσιογνωμίες της Επανάστασης.
Έπειτα από την Απελευθέρωση αρχίζει μια μακρά περίοδος παρακμής και οικονομικής ύφεσης στο νησί.

20ος Αιώνας – Νεότεροι χρόνοι

Ο 20ος αιώνας βρίσκει την Ύδρα παρά την προσωρινή οικονομική της ανάκαμψη – αποτέλεσμα της συστηματικής ενασχόλησης των κατοίκων με την αλιεία και το εμπόριο σπόγγων – σε πλήρη πληθυσμιακή αποδυνάμωση, οδηγούμενη αργά αλλά σταθερά στα πρόθυρα του οικονομικού μαρασμού.
Η προσωρινή της ‘κινητήρια’ δύναμη, η σπογγαλιεία, βρέθηκε με τον καιρό σε πλήρη παρακμή, εξαιτίας κυρίως του περιορισμού της οικονομικής ενίσχυσης των σπογγαλιευτικών επιχειρήσεων από την Αγροτική Τράπεζα της Ελλάδος.
Μία τελευταία ευκαιρία ανάπτυξης και αναζωογόνησης της υδραϊκής κοινωνίας δόθηκε στην δεκαετία του ’50 όταν οι διάφοροι καλλιτέχνες και οι παραγωγοί ταινιών ‘ανακαλύπτουν’ την Ύδρα και την χρησιμοποιούν αφειδώς στις ταινίες τους. Άμεση συνέπεια η αλματώδης τουριστική και οικονομική κίνηση στο νησί με όλα τα παρεπόμενά της.
Σήμερα, 60 χρόνια μετά, η Ύδρα του Miller, του Σεφέρη, του Γκίκα, του Εγγονόπουλου, του Βυζάντιου, του Τέτση, η Ύδρα με την συνεχή προσφορά στον τουρισμό και την πολιτιστική ζωή της χώρας μας εξακολουθεί να παραμένει το στολίδι του Αργοσαρωνικού, ένα μοναδικό φαινόμενο ιστορικού και αρχιτεκτονικού θαύματος ανά το πανελλήνιο και σίγουρα έναν από τα σπουδαιότερα θέρετρα της Ελλάδας.