Μεγάλο αφιέρωμα στη Μικρά Ασία από το Λ. Χριστοδούλου: “Έισα Τζένινγκς – Asa Kent Jennings (1877-1933)

Η συνέχεια του μεγάλου αφιερώματος στη Μικρά Ασία που μπορείτε να βρείτε κάθε εβδομάδα με τον Χ-τύπο από τον Πρόεδρο του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. Νέας Ιωνίας και της Ένωσης Σπάρτης Μικράς Ασίας, Λουκά Χριστοδούλου

Εκατό χρόνια μετά την Μικρασιατική Καταστροφή και ακόμα ο Asa Jennings, δεν αναφέρεται στα μαθητικά βιβλία, ότι έσωσε περίπου 250.000 πρόσφυγες από την προκυμαία της Σμύρνης. Θα μου πείτε γιατί; Μήπως τον έχει αναγνωρίσει η Ελληνική Πολιτεία που «έβγαλε» την υποχρέωσή της προς το πρόσωπό του με μερικά παράσημα και τιμές εκείνη την περίοδο; Ή μήπως η εκπαιδευτική κοινότητα απαίτησε να γραφτεί η μεγαλύτερη καταστροφή της Νεότερης Ελλάδας;

Και όμως το θάρρος και η αποφασιστικότητά του για προσφορά ήταν τόση μεγάλη, που ο πάστορας Asa Jennings ξεπέρασε όλα τα ανυπέρβλητα εμπόδια και κατόρθωσε αυτό που πολλοί δεν θα μπορούσαν ούτε να το φανταστούν. Πήγε κόντρα στην Ιατρική επιστήμη που του έδινε ελάχιστο χρόνο ζωής με τα προβλήματα υγείας που είχε-φυματίωση στη σπονδυλική στήλη αγιάτρευτη εκείνη την εποχή-και πέτυχε την διάσωση χιλιάδων γυναικόπαιδων από την προκυμαία της Σμύρνης.

Ο πάστορας Asa Jennings, Γραμματέας της Χριστιανικής Αδελφότητας Νέων Σμύρνης (YMCA) – Αμερικανική Οργάνωση, βρίσκονταν λίγους μήνες νωρίτερα στη Σμύρνη, τον Σεπτέμβριο του 1922, όταν μπροστά του αρχίζει να ξετυλίγεται ένα κουβάρι συγκλονιστικών γεγονότων.

Ο ελληνικός στρατός έχει αποχωρήσει από τα εδάφη της Μ. Ασίας όπως και πολιτική ηγεσία o Ύπατος Αρμοστής Αριστ. Στεργιάδης, ο θρησκευτικός ηγέτης Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος έχει θανατωθεί κατά τραγικό τρόπο, οι άνδρες 15 έως 55 ετών έχουν συλληφθεί ως αιχμάλωτοι πολέμου και 250.000-300.000 γυναικόπαιδα βρίσκονται εγκλωβισμένα στη Σμύρνη ψάχνοντας απεγνωσμένα τα «πλοία της σωτηρίας».

Η προκυμαία της Σμύρνης μετατρέπεται σύντομα σε μια μακρόστενη λωρίδα πανικού και μαρτυρίου για αβοήθητους ανθρώπους: μπροστά τους η θάλασσα (τα πληρώματα των θωρηκτών των Μεγάλων Δυνάμεων είχαν λάβει σαφείς εντολές να μην εμπλακούν) και πίσω τους, με την κατάρρευση του ελληνικού μετώπου στη Μικρά Ασία, μια σφαγή εν εξελίξει.

Έχοντας ο Εϊσα Τζένινγκς το ταμείο της οργάνωσης στα χέρια του με 2.000 δολάρια, τα προσφέρει στον πλοίαρχο του εμπορικού ιταλικού πλοίου “Constantinople” με την προϋπόθεση να μεταφέρει στη Λέσβο 2.000 πρόσφυγες από την προκυμαία της Σμύρνης, κάτι που επιτυγχάνει αμέσως.
Πηγαίνοντας στη Μυτιλήνη, διαπιστώνει ότι υπήρχαν στο λιμάνι πολλά εμπορικά πλοία, αδρανοποιημένα, ενώ ο κόσμος στη προκυμαία της Σμύρνης καίγονταν ή δολοφονούνταν από τους Τούρκους. Τότε αποφασίζει να δράσει.

Είδε ένα ελληνικό πολεμικό που προσπαθούσε να δέσει. Ήταν το θωρηκτό «ΚΙΛΚΙΣ» με πλοίαρχο τον Θεοφανίδη που γνώριζε την αγγλική γλώσσα. Ο κυβερνήτης του ήταν κάτι παραπάνω από πρόθυμος να τον βοηθήσει, όπως είπε στον Τζένινγκς που είχε ανέβει στο κατάστρωμα μαινόμενος, και τον πήγε αμέσως στον ασύρματο του πλοίου.

Μέσω μιας σειράς κωδικοποιημένων μηνυμάτων με την ελληνική κυβέρνηση, τα οποία μετέφραζε ο Θεοφανίδης, κανονίστηκε η διαδικασία. Όχι βέβαια χωρίς επιπλοκές, μιας και η πρώτη απάντηση της Αθήνας στις ικεσίες του πάστορα ήταν πως ο πρωθυπουργός κοιμάται! Ο Έιζα απαίτησε να τον ξυπνήσουν(!) «Εν ονόματι του ανθρωπισμού, αποστείλατε άνευ καθυστερήσεως είκοσι σκάφη ευρισκόμενα εδώ και αδρανούντα δια να παραλάβουν λιμοκτονούντας Έλληνας πρόσφυγες εκ Σμύρνης». Ακόμα κι έτσι όμως η ελληνική κυβέρνηση φαινόταν να μη μοιράζεται τις ανησυχίες του Τζένινγκς για το κατεπείγον της κατάστασης. Το υπουργικό συμβούλιο απάντησε πως δεν μπορούσε τελικά να στείλει πλοία στη Σμύρνη, φοβούμενο τις αντιδράσεις των Τούρκων και πιθανή εισβολή τους στα ελληνικά νησιά. Η κατάσταση ήταν πολύ εύθραυστη για να τη χειριστεί ένας Αμερικανός πάστορας.

Ο Εϊσα Κ. Τζένινγκς χρησιμοποιώντας «μια δωροδοκία, ένα ψέμα και μια κενή απειλή», και αφού συναντήθηκε με τον ίδιο τον ηγέτη των Τούρκων Μουσταφά Κεμάλ, ο οποίος έθεσε προϋποθέσεις και όρισε προθεσμίες, κατάφερε να ηγηθεί μιας εντυπωσιακής επιχείρησης διάσωσης τουλάχιστον 250.000 – 300.000 προσφύγων από θαλάσσης, από τη φλεγόμενη Σμύρνη προς τα νησιά του Αιγαίου, τον Πειραιά και τη Θεσσαλονίκη, όπως γράφει στο βιβλίο του ο Lou Ureneck.

Αφού εξασφάλισε και τη συγκατάθεση των Τούρκων κατάφερε επικεφαλής ελληνικών πλοίων να προσεγγίζει την προκυμαία της Σμύρνης και να παραλαμβάνει τους εγκλωβισμένους πρόσφυγες. Αυτό έγινε σε μια διαδρομή που επαναλήφθηκε με επικεφαλής ένα αμερικανικό αντιτορπιλικό ακολουθούμενο από ελληνικά πλοία.

Έτσι στις 24 Σεπτεμβρίου 1922, οι πρώτοι πρόσφυγες, ηλικιωμένοι και γυναικόπαιδα, είχαν διασωθεί. Στις 26 Σεπτεμβρίου, ο Τζένινγκς επέστρεψε με 17 πλοία, ενώ την τρίτη ημέρα κατέφτασε και ένας μεταγωγικός στόλος ναυλωμένος από Βρετανούς. Μέχρι την 1η Οκτωβρίου 1922 οι πρόσφυγες της προκυμαίας της Σμύρνης, είχαν μεταφερθεί με ασφάλεια από τη Σμύρνη στα ελληνικά νησιά. Το τελευταίο πλοίο απέπλευσε μάλιστα έξι ώρες πριν από την εκπνοή της τουρκικής διορίας!

Όταν είχαν σχεδόν ολοκληρωθεί οι επιχειρήσεις απομάκρυνσης από τα παράλια του Αιγαίου, ο πάστορας έστρεψε την προσοχή του στα λιμάνια του Εύξεινου Πόντου, όπου και εκεί περίμεναν χιλιάδες πρόσφυγες. Και εδώ προσέφερε αξιόλογο έργο στην διάσωση των προσφύγων.
Για το επίτευγμά του αυτό τιμήθηκε με τις κορυφαίες διακρίσεις του Ελληνικού Κράτους, το Σταυρό του Τάγματος του Σωτήρος και το Μετάλλιο Στρατιωτικής Αξίας, που είναι το υψηλότερο στρατιωτικό παράσημο. Το Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης του απένειμε το ανώτατο παράσημό του. Μόνο πρόσφατα ο δήμος Βόλου του έστησε μνημείο. Επίσης του αποδόθηκαν διάφορα επίθετα: «Ναύαρχος», «Ο Αφανής Ήρωας», «Ο Άγιος των προσφύγων».

«Ο Έϊσα Τζένινγκς μας μαθαίνει ότι ένας μόνο άνθρωπος μπορεί να κάνει τη διαφορά. Κατάφερε και έσωσε χιλιάδες ζωές», αναφέρει ο Lou Ureneck (Λου Γιούρενεκ) που στις φλέβες του κυλάει πολωνικό (από τον πατέρα του) και ελληνικό (από την Μανιάτισσα μάνα του) αίμα. Υποστηρίζει δε ότι η σφαγή αυτή σηματοδότησε την πρώτη χρήση του όρου γενοκτονία…»

Εμείς οι απόγονοι των προσφύγων σε ευχαριστούμε ASA!