Μεγάλο αφιέρωμα στη Μικρά Ασία από το Λ. Χριστοδούλου: Αρχές Αυγούστου 1922 – Λίγο πριν την επίθεση των Τούρκων

Η συνέχεια του μεγάλου αφιερώματος στη Μικρά Ασία που μπορείτε να βρείτε κάθε εβδομάδα με τον Χ-τύπο από τον Πρόεδρο του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. Νέας Ιωνίας και της Ένωσης Σπάρτης Μικράς Ασίας, Λουκά Χριστοδούλου

Η κυβέρνηση Πέτρου Πρωτοπαπαδάκη προσπαθεί  να βρει λύση στο επίμαχο  Μικρασιατικό ζήτημα όμως είναι απομονωμένη από τους συμμάχους και δεν θέλει να κατανοήσει ότι οι συνθήκες του Ιουλίου 1922 δεν είναι ίδιες με τις αντίστοιχες του Μαΐου 1919 όταν ο Ελ. Βενιζέλος με τη μαχητικότητά του, τις γνώσεις και τις ικανότητές του επηρέαζε τις αποφάσεις της διεθνούς κοινότητας.

Η ελληνική κυβέρνηση απορρίπτει τις προτάσεις/υποδείξεις των συμμάχων, φοβούμενη προφανώς το πολιτικό κόστος και σχεδιάζει το μέλλον της ελληνικής κατοχής στη Μ. Ασία, μη λαμβάνοντας υπόψη τις διεθνείς καταστάσεις και προοπτικές όπως έχουν διαμορφωθεί μετά τη Συνθήκη των Σεβρών.

Και δεν φτάνει μόνο αυτό. Ο στρατός στη Μ. Ασία είναι απογοητευμένος, αγύμναστος και πολλές φορές υποσιτιζόμενος, έχει χάσει την μαχητικότητά του, το όραμά του έχει ξεφτίσει, ενώ η οικονομική στενότητα των Αθηνών φαίνεται στη καθυστέρηση της μισθοδοσίας των αξιωματικών και οπλιτών. Μάταια τα αιτήματα της Στρατιάς για αποστολή χρημάτων και για την πληρωμή προμηθευτών της επιμελητείας. Η αντιπαλότητα βενιζελικών-αντιβενιζελικών αξιωματικών φαίνεται στη διαμάχη που έχει ξεσπάσει μεταξύ των βενιζελικών που έχουν εγκατασταθεί και οργανωθεί στην Κωνσταντινούπολη και αυτών που ηγούνται του ελληνικού στρατεύματος στη Μ. Ασία.

Ένα άλλο θέμα που είχε διχάσει τους Έλληνες στην Αθήνα και τη Σμύρνη ήταν η εκλογή του νέου Πατριάρχη. Θέμα καθαρό θρησκευτικό, με πολιτικές όμως προεκτάσεις. Η Πολιτεία θέλει να μην εκλεγεί ο βενιζελικός μητροπολίτης Μελ. Μεταξάκης, και πιέζει τους Μητροπολίτες της Μ. Ασίας να μην τον ψηφίσουν. Αρκετά επεισόδια γράφτηκαν για τη στάση του Ύπατου Αρμοστή Αρ. Στεργιάδη που θέλοντας να περάσει τη γραμμή των Αθηνών, πίεζε τους μητροπολίτες για τη στάση τους στην εκλογή του Πατριάρχη. Ο Εθνικός Διχασμός δεν λέει να κλείσει τις πληγές του.

Και φτάνουμε αρχές Αυγούστου 1922. Ο πρωθυπουργός Π. Πρωτοπαδάκης καλεί στις 5 Αυγούστου, με τηλεγράφημα τον ύπατο αρμοστή στην Αθήνα:

Το Υπουργικόν Συμβούλιον παρακαλεί υμάς ίνα ευαρεστηθείτε να έλθετε ενταύθα ίνα ανταλλάξη μεθ’ υμών σκέψεις περί εφαρμογής αυτοδιοικήσεως.[1]

Η απάντηση του Αρ. Στεργιάδη με ημερομηνία 6 Αυγούστου 1922, στο πρωθυπουργικό κάλεσμα:

Συμφώνως υμετέρα προσκλήσει αναχωρήσω προσεχή Δευτέραν 8^ην τρέχοντος φθάσω Πειραιά επομένην προ μεσημβρίας. Stop. Εάν Κυβέρνησις επιθυμεί δημοσιευθεί μέχρι προσεχούς Τετάρτης δευτέρα Προκήρυξίς μου περί εφαρμοσθησομένων μέτρων αυτοδιοικήσεως και επακολουθήσει έναρξις εκτελέσεως ανάγκη ταξίδιον μου αναβληθή τουλάχιστον επί δύο εβδομάδας από σήμερον. Stop. Άλλως προκήρυξις και έναρξις αναβληθείσα μέχρις επανόδου μου Σμύρνην. Stop. Ευαρεστηθείτε μου τηλεγραφήσετε επειγόντως αν δύναμαι αναβάλλω αναχώρησιν. Stop.[2]

            Ακολουθεί νέο τηλεγράφημα του Πρωθυπουργού προς τον ύπατο Αρμοστή με ημερομηνία 7 Αυγούστου 1922 και διαβαθμισμένο με Απόλυτη Προτεραιότητα, όπου του ζητεί να μην έλθει στην Αθήνα, αλλά να προχωρήσει τις διαδικασίες για την ανακήρυξη του νέου αυτόνομου-αυτοδιοικητικού κράτους :

Επειδή η συνάντησις μας απέβλεπε κυρίως εις συνεννόησιν δια την ταχείαν έναρξιν της εφαρμογής της αυτοδιοικήσεως η Κυβέρνησις φρονεί ότι είναι προτιμότερον να αναβάλητε την αναχώρησιν υμών εις Αθήνας ίνα μη βραδύνη η υφ’ υμών σκοπευομένη έναρξις της εφαρμογής. Θα ήτο ορθόν ίνα μη γίνη νέα προκήρυξις (προς;) αποφυγήν προκλήσεως των συμμάχων αλλ’ απλώς δημοσίευσις υμετέρου Διατάγματος καθορίζοντας τα της κοινοτικής και δημοτικής οργανώσεως. Εφ΄ όσον θα εγκρίνητε δια ιδιαιτέρων διαταγών υμών προς τα ήδη υφισταμένας υφ’ υμάς διοικητικάς αρχάς θα ορίσητε τας περιφερείας εν αις θα εφαρμοσθή η νέα οργάνωσις η δέον να επεκταθή ως έχει συμφωνηθή εις ζώνην αρχομένην από της Πανόρμου και συμπεριλαμβανούσης την σιδηροδρομική γραμμήν Σμύρνης-Πανόρμου.[3]

Μετά από αυτό το τηλεγράφημα, ο ύπατος Αρμοστή Αρ. Στεργιάδης παραμένει στην Σμύρνη και ξεκινάει τις διαδικασίες αυτονόμησης της περιοχής σε μια περιοχή που περιγράφεται στο παραπάνω τηλεγράφημα του Έλληνα Πρωθυπουργού.

Η Στρατιά Μ. Ασίας με έδρα την Σμύρνη, έχει τώρα ως αρχιστράτηγο τον Γ. Χατζη(α)νέστη, αφού τέλη Μαΐου 1922, παραιτήθηκε ο Αν. Παπούλας, ισχυριζόμενος ότι έπρεπε να συνταξιοδοτηθεί λόγω συμπληρώσεως των χρόνων του υπηρεσίας  στο στράτευμα. Αυτό βέβαια ήταν το επιχείρημα, άλλοι ήταν σαφώς οι λόγοι. Ο νέος αρχιστράτηγος για πολλούς ήταν μία ατυχής επιλογή της πολιτικής ηγεσίας αφού ήταν ένας άνθρωπος οξύτατος, τρομακτικά αυστηρός αλλά και σε παρόμοιο βαθμό ανεδαφικός. Έφτασε στη Σμύρνη στις 23 Μαΐου 1922 με το αντιτορπιλικό «Βέλος» και αμέσως εξέδωσε αυστηρότατη διαταγή σχετική με την κατάσταση που επικρατούσε στο στράτευμα και την πειθαρχία του.

Για την αποτυχημένη επιχείρηση κατάληψης της Κωνσταντινούπολης στις 17 Ιουλίου 1922, (πολλοί θεωρούν ότι ήταν πρόταση του Χατζηανέστη) είχαν μεταφερθεί από το Μικρασιατικό μέτωπο ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις στη Θράκη, αδυνατίζοντας κατά πολύ την αμυντική θέση στη γραμμή Αφιόν Καραχισάρ-Κιουτάχεια, οι οποίες όμως δεν επέστρεψαν μετά το φιάσκο της επιχείρησης στις θέσεις τους στη Μ. Ασία.

Επί πλέον το Γραφείο κατασκοπείας της Στρατιάς ήταν ανύπαρκτο αφού δεν γνώριζε τις τουρκικές κινήσεις και προθέσεις εν αντιθέσει με τους Τούρκους που γνώριζαν τα πάντα για τις ελληνικές θέσεις αφού είχαν απλώσει ένα μεγάλο δίκτυο κατασκόπων από την Σμύρνη μέχρι το Αφιόν Καραχισάρ. Οι Έλληνες στρατιωτικοί περιορίζονταν στις πληροφορίες που τους έστελνε η ελληνική στρατιωτική αποστολή από την Κωνσταντινούπολη. Χωρίς πληροφορίες για τις θέσεις/κινήσεις των αντιπάλων δεν κερδίζεται κανένας πόλεμος.

Ο Τούρκος Αρχιστράτηγος Μουσταφά Κεμάλ από τις αρχές Ιουνίου 1922 είχε εκπονήσει μαζί με τους επιτελείς του, ένα σχέδιο επιθετικού αιφνιδιασμού αφού γνώριζε επιμελώς τις ελληνικές θέσεις. Ήταν πολύ κοντά στο κέντρο των επιχειρήσεων, στο Αφιόν Καραχισάρ, όταν ο Έλληνας Αρχιστράτηγος Γ. Χατζηανέστης είχε το αρχηγείο του 600 χλμ. μακριά. (Σμύρνη). Απλά οι Τούρκοι, περίμεναν την κατάλληλη ώρα. Και ήταν το πρωί της 13^ης Αυγούστου 1922!

 

 

[1] Έγγραφο Ιστορικού και Διπλωματικού αρχείου Υπουργείου Εξωτερικών.

[2] Ο.π.

[3] Ο.π.