Τεκμήρια διαβίωσης: Η λύση & οι παγίδες – Ποιοι κινδυνεύουν με επιπλέον φόρο

Στην κόψη του ξυραφιού ακροβατούν χιλιάδες φορολογούμενοι οι οποίοι εάν κάνουν λάθη στη συμπλήρωση των φορολογικών δηλώσεων, κινδυνεύουν να πέσουν στην μέγγενη των τεκμηρίων.

Το πρόβλημα θεωρείται πολύ σοβαρό, καθώς ελλοχεύει ο κίνδυνος να πληρώσουν επιπλέον φόρο, κάτι που σημαίνει ότι απαιτείται άμεση συνεργασία με τον λογιστή και συγκεκριμένες στρατηγικές κινήσεις.

Σε γενικές γραμμές τεκμήριο διαβίωσης είναι το ελάχιστο ετήσιο εισόδημα που απαιτείται να έχει κανείς προκειμένου να μπορεί να συντηρεί τα περιουσιακά του στοιχεία, κινητά και ακίνητα.

Σε αυτή την κατηγορία εντάσσονται τα αυτοκίνητα, τα σκάφη αναψυχής, οι κατοικίες – τόσο η κύρια όσο και οι δευτερεύουσες – κ.λπ.) καθώς επίσης και το ελάχιστο κόστος της ετήσιας διαβίωσης.

Το τεκμήριο υπολογίζεται χωριστά για κάθε περιουσιακό στοιχείο με συγκεκριμένα κριτήρια από τη Φορολογική αρχή, κάτι που σημαίνει ότι κάθε φορολογούμενος θα μπορεί και να δικαιολογεί την απόκτησή τους.

 

1 στους 4

Φοροτεχνικοί κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, καθώς όπως υπογραμμίζουν, κάθε χρόνο στην “παγίδα” των τεκμηρίων πέφτει ένας στους τέσσερις φορολογούμενους και να πληρώνει έξτρα φόρο στην εφορία.

Το πρόβλημα έχει σχέση με την αδυναμία των νοικοκυριω να δικαιολογήσουν τις τεκμαρτές δαπάνες που κάνουν και σε τελική ανάλυση να πληρώνουν για εισοδήματα που δεν έχουν αποκτήσει.

Οι διαβεβαιώσεις βέβαια που υπάρχουν είναι ότι το πρόβλημα με τα τεκμήρια θα λυθεί εν ευθέτω χρόνω, είναι όμως προφανές, ότι για άλλη μια χρονιά θα πρέπει να υπάρξει προσοχή από τους φορολογούμενους.

Κατά συνέπεια, οι φορολογούμενοι που έχουν πρόβλημα με τα τεκμήρια, είναι υποχρεωμένοι να κάνουν κάποιες πολύ συγκεκριμένες επιλογές, προκειμένου να μη βρεθούν αντιμέτωποι με δυσάρεστες εκπλήξεις.

 

Το πρόβλημα και τα θύματα

Αυτό που πρέπει να γίνει κατανοητό είναι ότι ο κάθε φορολογούμενος θα πρέπει να είναι σε θέση να δικαιολογεί την περιουσία του, καθώς κινδυνεύει να πέσει στη “δαγκάνα” των τεκμηρίων.

Σε αυτή την κατηγορία για παράδειγμα εντάσσονται η κατοικία τόσο η κύρια, όσο και η δευτερεύουσα, το αυτοκίνητο, τα δίδακτρα σε ιδιωτικό σχολείο, που εάν δεν υπάρχει κατάλληλος χειρισμός μπορούν να εξελιχθούν σε εφιάλτη.

Φοροτεχνικοί τονίζουν ότι θύματα των παγίδων από τα τεκμήρια, είναι κυρίως χαμηλόμισθοι, οικογένειες φοιτητών, νέοι που υπηρετούν τη στρατιωτική τους θητεία, περιστασιακά απασχολούμενοι, και ανάπηροι.

Το σύστημα του τεκμαρτού προσδιορισμού, προβλέπει, κατ’ αρχήν, ένα ελάχιστο ποσό ετήσιας δαπάνης διαβίωσης ύψους 3.000 ευρώ για κάθε άγαμο φορολογούμενο και στη συνέχεια

-5.000 ευρώ για τα ζευγάρια εγγάμων ή συναψάντων σύμφωνα συμβίωσης φορολογουμένων

-2.500 ευρώ για τον κάθε σύζυγο ή μέρος συμφώνου συμβίωσης.

Προβλέπει επίσης συγκεκριμένα ποσά αντικειμενικών (τεκμαρτών) δαπανών διαβίωσης που αντιστοιχούν στα ετήσια έξοδα χρήσης και συντήρησης κατοικιών, Ι.Χ. αυτοκινήτων, σκαφών αναψυχής κ.λπ.

Λαμβάνει επίσης, υπόψη και τις πραγματικές δαπάνες για την πληρωμή διδάκτρων ιδιωτικής εκπαίδευσης και αμοιβών υπηρετικού προσωπικού παγίδα στην οποία είναι εύκολο να πέσει όποιος έχει παιδιά.

Στην περίπτωση που το τεκμαρτό ποσό εισοδήματος είναι μεγαλύτερο από το συνολικό πραγματικό εισόδημα, τότε ο φορολογούμενος καλείται να πληρώσει τον φόρο που αναλογεί στο πραγματικό του εισόδημα.

 

Το οικονομικό παρελθόν

Το ερώτημα που τίθεται με βάση αυτό ως δεδομένο είναι πώς θα μπορέσει κανείς να γλιτώσει τον επιπλέον φόρο, καθώς η εποχή είναι τέτοια που δεν επιτρέπει στην τσέπη κανενός άσκοπα έξοδα.

Μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν, ούτε βέβαια και γίνονται θαύματα, αλλά είναι σαφές ότι ο κάθε φορολογούμενος για να αποφύγει την πληρωμή επιπλέον φόρου μπορεί να επικαλεστεί το οικονομικό του παρελθόν,

Τι σημαίνει αυτό; Ότι μπορεί να αναφερθεί σε εισοδήματα και έσοδα παρελθόντων ετών που αναλώθηκαν κατά το έτος για το οποίο υποβάλλει τη δήλωση τα οποία υπερκαλύπτουν την προκύψασα διαφορά τεκμαρτού εισοδήματος.

Η μέθοδος αυτή, που χρησιμοποιείται για την κάλυψη των τεκμηρίων, ονομάζεται «ανάλωση κεφαλαίου» και σύμφωνα με τους φοροτεχνικούς είναι η καλύτερη λύση για να μην πληρώσει κανείς επιπλέον φόρο.

Στον κωδικό 787-788, συμπληρώνεται το ποσό του κεφαλαίου που έχουν οι φορολογούμενοι από αποταμιεύσεις προηγούμενων (συνεχόμενων) χρόνων, τα οποία δηλώνουν ότι ξόδεψαν το 2022.

Βασική προϋπόθεση είναι να αποδεικνύουν ότι για τα εισοδήματα αυτά έχουν φορολογηθεί ή έχουν απαλλαγεί από τον φόρο νόμιμα, ενώ μπορούν να επικαλεστούν εισοδήματα που είχαν πριν από 5, 10, 20 ή περισσότερα χρόνια.

 

Παράδειγμα

Για να γίνει σαφές τι πρέπει να κάνει ένας φορολογούμενος για να γλιτώσει την παγίδα των τεκμηρίων, ας δούμε το παράδειγμα ενός εργαζόμενου, ο οποίος το 2022 είχε πραγματικό εισόδημα 15.000 ευρώ.

Για τεκμαρτές δαπάνες διαβίωσης και απόκτησης περιουσιακών στοιχείων 25.000 ευρώ, μπορεί να ανατρέξει στο παρελθόν και να επικαλεστεί εισοδήματα, τα οποία καλύπτουν το ποσό των 10.000 ευρώ που είναι διαφορά πραγματικού και τεκμαρτού εισοδήματος.

Βασική προϋπόθεση είναι τα προηγούμενα χρόνια να υπήρχαν δηλωμένα εισοδήματα ικανά να καλύψουν τις τεκμαρτές δαπάνες.

Πώς λειτουργεί το μέτρο

Ας δούμε τώρα τα βήματα που πρέπει να κάνουν οι φορολογούμενοι που βρίσκονται αντιμέτωποι με τον εφιάλτη των τεκμηρίων και θέλουν να αποφύγουν την πληρωμή έξτρα φόρου στην εφορία.

Το πρώτο είναι να αναζητήσουν τις φορολογικές δηλώσεις των προηγούμενων ετών εκ των οποίων από το 2003 και μετά (χρήση 2002) βρίσκονται στην πλατφόρμα της ΑΑΔΕ μέσω της οποίας υποβάλλονται οι φορολογικές δηλώσεις.

Στο πλαίσιο αυτό, εάν επικαλεστείτε εισοδήματα παλαιότερων ετών, τότε θα πρέπει να έχετε κρατήσει αντίγραφα ή να τις ζητήσετε από την Εφορία.

Για κάθε έτος θα πρέπει:

-να αθροίσετε όλα τα εισοδήματα από μισθούς ή συντάξεις, επιδόματα, ενοίκια, εισοδήματα από επιχειρηματική δραστηριότητα, τόκους καταθέσεων, μερίσματα κ.λπ., τα ποσά από πωλήσεις περιουσιακών στοιχείων (ακίνητα, αυτοκίνητα) ή άλλα εισοδήματα όπως εφάπαξ παροχές ασφαλιστικών ταμείων, κέρδη από λαχεία, δωρεές και

– να προσθέσετε τα ποσά των τεκμηρίων διαβίωσης και απόκτησης περιουσιακών στοιχείων που ελήφθησαν υπόψη για κάθε έτος. Δηλαδή θα προσθέσετε τα τεκμήρια για κατοικίες, Ι.Χ. αυτοκίνητα, πισίνες, σκάφη, δίδακτρα σε ιδιωτικά σχολεία, υπηρετικό προσωπικό, καθώς και τα ποσά που δηλώσατε στις ίδιες δηλώσεις ότι δαπανήσατε για να αποκτήσετε περιουσιακά στοιχεία (ακίνητα, Ι.Χ. αυτοκίνητα, σκάφη, κινητά αντικείμενα μεγάλης αξίας κ.λπ.).

Στη συνέχεια, από το άθροισμα των εισοδημάτων θα πρέπει να αφαιρέσετε τα ποσά των τεκμηρίων του ίδιου έτους, ενώ το ποσό που απομένει για κάθε έτος είναι το εισόδημα που μπορείτε να επικαλεστείτε για την κάλυψη των τεκμηρίων.

Τα ποσά που θα αναγραφούν στον κωδικό 787-788 πρέπει να αποδεικνύονται από τα δεδομένα των φορολογικών δηλώσεων των παρελθόντων ετών που θα επικαλεστεί ο φορολογούμενος.

Η επίκληση των παλαιότερων εισοδημάτων γίνεται μέχρι το ποσό που απαιτείται κάθε φορά και εφόσον υπάρχει «απόθεμα». Δηλαδή ο φορολογούμενος που έχει απόθεμα ύψους 50.000 ευρώ από προηγούμενες φορολογικές δηλώσεις, αν χρησιμοποιήσει για το έτος 2022 το ποσό των 10.000 ευρώ, για τα επόμενα έτη θα έχει διαθέσιμο ποσό ύψους 40.000 ευρώ, το οποίο σταδιακά θα απομειώνεται.

Χωριστές δηλώσεις

Όσον αφορά στις χωριστές δηλώσεις συζύγων δεν δύνανται τα εισοδήματα του ενός συζύγου να καλύψουν τα τεκμήρια του άλλου, καθώς τα τεκμήρια διαβίωσης και απόκτησης βαρύνουν τον κάθε σύζυγο ατομικά.

Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι το ελάχιστο ποσό αντικειμενικών δαπανών για κάθε σύζυγο στην περίπτωση χωριστών δηλώσεων είναι 3.000 ευρώ.

Όσον αφορά τη δυνατότητα κάλυψης τεκμηρίων με ανάλωση κεφαλαίου, δεν μπορεί να γίνει επίκληση εισοδημάτων από τη χωριστή δήλωση του άλλου συζύγου. Από τις κοινές δηλώσεις προηγούμενων ετών ο κάθε σύζυγος μπορεί να επικαλεστεί ανάλωση κεφαλαίου μόνο από τα δικά του εισοδήματα.

 

Μεγάλη προσοχή

Η λύση του οικονομικού παρελθόντος, αφορά όσους έχουν τέτοια εισοδήματα, αλλά το ερώτημα είναι τι γίνεται με αυτούς που τα ξόδεψαν, λόγω της οικονομικής κρίσης όλων των προηγούμενων ετών.

Οι παγίδες σ’ αυτές τις περιπτώσεις είναι πολλές και ο κίνδυνος είναι τα τεκμήρια διαβίωσης να προκαλέσουν υπερφορολόγηση των μεσαίων και χαμηλόμισθων εισοδημάτων.

Όλοι αυτοί κινδυνεύουν να φορολογηθούν όχι με βάση τα εισοδήματα που απέκτησαν το 2022 αλλά με τα πιο υψηλά, εξωπραγματικά ποσά τεκμαρτών εισοδημάτων που θα προσδιορίσει η ΑΑΔΕ με βάση το σύστημα των τεκμηρίων.

Σε πολλές περιπτώσεις, οι διαφορές είναι τέτοιες που είναι αδύνατο να καλυφθούν με έσοδα από παρελθόντα έτη, καθώς τα ποσά αυτά έχουν χρησιμοποιηθεί σχεδόν στο σύνολό τους για την κάλυψη τεκμηρίων στα προηγούμενα 9 – 10 χρόνια.

 

 

Παράδειγμα

Για να γίνει αντιληπτό το πρόβλημα, ας δούμε το παράδειγμα που αφορά σε έγγαμο φορολογούμενο με 2 ανήλικα παιδιά που εργάζεται ως μισθωτός στον ιδιωτικό τομέα και λαμβάνει μηνιαίως 800 ευρώ.

Διαμένει σε ιδιόκτητη μονοκατοικία 90 τ.μ. και κατέχει κι ένα Ι.Χ. αυτοκίνητο 1.750 κ. εκ. 9ετίας. Το εισόδημα που θα δηλώσει φέτος στην εφορία για το έτος 2022 θα ανέλθει σε 11.200 ευρώ (800 ευρώ Χ 14 = 11.200 ευρώ).

Το τεκμαρτό εισόδημα που θα του προσδιορίσει η εφορία με την εφαρμογή των τεκμηρίων διαβίωσης θα προκύψει ως εξής: 2.500 ευρώ το ελάχιστο τεκμήριο διαβίωσης για τον έγγαμο + 4.620 ευρώ το τεκμήριο για τη χρήση της μονοκατοικίας των 90 τ.μ. {[(40 ευρώ ανά τ.μ. Χ 80 τ.μ.) +(65 ευρώ ανά τ.μ. Χ 10 τ.μ.)]*1,2 = 4.620 ευρώ} + 5.320 ευρώ το τεκμήριο για τη χρήση του Ι.Χ. αυτοκινήτου = 12.940 ευρώ.

Για τον υπολογισμό του φόρου εισοδήματος, στην περίπτωση του συγκεκριμένου φορολογούμενου, θα ληφθεί υπόψη το τεκμαρτό εισόδημα των 12.940 ευρώ, επειδή αυτό είναι μεγαλύτερο από το δηλωθέν των 11.200 ευρώ.

Ως εκ τούτου ο συγκεκριμένος φορολογούμενος θα φορολογηθεί για «εισόδημα» μεγαλύτερο κατά 1.740 ευρώ, από αυτό που απέκτησε στην πραγματικότητα.

Στο ετήσιο τεκμαρτό εισόδημα των 12.940 ευρώ αντιστοιχεί φόρος εισοδήματος 646,80 ευρώ, ο οποίος υπολογίζεται λαμβανομένου υπόψη αφορολογήτου ορίου 10.000 ευρώ και με συντελεστή φόρου 22% στο πέραν του ορίου αυτού ποσό.

Αν λαμβανόταν υπόψη το δηλωθέν εισόδημα των 11.200 ευρώ, ο εν λόγω φορολογούμενος θα πλήρωνε μόλις 264 ευρώ.

 

 

Φοιτητές, στρατιώτες

Το ελάχιστο τεκμήριο διαβίωσης των 3.000 ευρώ και το τεκμήριο διαβίωσης της μισθωμένης κατοικίας του ενηλίκου τέκνου, που σπουδάζει ή υπηρετεί την στρατιωτική του θητεία μακριά από την οικογένειά του, γίνεται αιτία το συνολικό εισόδημα της οικογένειας να εμφανίζεται πλασματικά αυξημένο.

Το ενήλικο τέκνο -όσο πενιχρό κι αν είναι το εισόδημα που απέκτησε το 2022- εμφανίζεται με βάση τα τεκμήρια με ένα εξωπραγματικό τεκμαρτό φορολογητέο εισόδημα μεγαλύτερο των 3.000 ευρώ, συνήθως μεταξύ 3.500 και 6.000 ευρώ.

Αυτό προσαυξάνει το συνολικό εισόδημα της οικογένειας και το εκτινάσσει σε ύψος μεγαλύτερο από τα ισχύοντα εισοδηματικά όρια για την είσπραξη διαφόρων κοινωνικών επιδομάτων, όπως το επίδομα τέκνων και το επίδομα στέγασης.

Λόγω του ανύπαρκτου τεκμαρτού εισοδήματος του ενηλίκου τέκνου η οικογένεια μπορεί να χάσει αυτά τα σημαντικά επιδόματα.

Για τον ίδιο λόγο, μια οικογένεια μπορεί να χάσει και την απαλλαγή από το 50% του ΕΝΦΙΑ που ισχύει για φορολογούμενους με χαμηλά εισοδήματα.