ΕΦΑΠΑΞ: Πώς υπολογίζεται, ποια είναι τα ποσά – Παραδείγματα για να ξέρετε τι δικαιούστε

Κόκκινο χτυπά η αγωνία για χιλιάδες ασφαλισμένους στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, οι οποίοι θέλουν να διεκδικήσουν μια «γερή» σύνταξη και ένα υψηλό ποσό στο εφάπαξ που δικαιούνται.

Το τοπίο πλέον είναι τελείως διαφορετικό, καθώς απαιτούνται περισσότερα χρόνια δουλειάς σε σχέση με το παρελθόν, ενώ δεν είναι λίγοι αυτοί που θα αναγκαστούν να κάνουν χρήση πλασματικών ετών.

Ειδικοί της κοινωνικής ασφάλισης τονίζουν ότι απαιτούνται ψύχραιμες κινήσεις, και εξηγούν ότι το παραμικρό λάθος μπορεί να επιφέρει μεγάλες ανατροπές και να τινάξει στον αέρα τον προγραμματισμό ζωής που έχει γίνει. Μεγάλη προσοχή για παράδειγμα απαιτείται στο εφάπαξ των μισθωτών, το οποίο ναι μεν βγαίνει ταχύτερα, αλλά είναι μειωμένο, καθώς άλλαξε προς το χειρότερο ο τρόπος υπολογισμού του.

Η μείωση του αγγίζει το 23%, κάτι που σημαίνει ότι οι εργαζόμενοι σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, που θέλουν να εγκαταλείψουν τον εργασιακό τους βίο εντός του έτους, πρέπει να είναι εξαιρετικά προσεκτικοί.  Ειδικότερα, υπάλληλος που κλείνει 35ετία, θα λάβει εφάπαξ για τα 27 χρόνια με βάση τον παλιό τρόπο υπολογισμού και για τα χρόνια από το 2014 και μετά, θα έχει άτοκη επιστροφή εισφορών.

Όπως γίνεται αντιληπτό, το εφάπαξ βαίνει μειούμενο για τα έτη συνταξιοδότησης που συμπληρώνονται από 1ης Ιανουαρίου 2014 και μετά. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι με το νόμο Κατρούγκαλου, δεν έχουν ανταποδοτικότητα, οι εισφορές που πληρώνονται από το 2014 και μετά στα ταμεία Πρόνοιας του δημοσίου και ιδιωτικού τομέα.

Η αλλαγή αυτή, έχει σημαντικές επιπτώσεις στον υπολογισμό του εφάπαξ ενός υπαλλήλου που θα συνταξιοδοτηθεί εντός του έτους με 35ετία,καθώς θα λάβει δύο τμήματα με τα εξής ποσά:

• Το πρώτο τμήμα του εφάπαξ θα είναι για τα έτη ως το 2013 και θα υπολογιστεί με το 60% του μέσου όρου των μηνιαίων αποδοχών της πενταετίας 2009-2013, επί τα έτη ασφάλισης ως το 2013.
• Το δεύτερο τμήμα του εφάπαξ θα είναι η επιστροφή των εισφορών που πλήρωσε από το 2014 ως το 2022, χωρίς τόκο.

 

Παράδειγμα

Ας υποθέσουμε ότι αναφερόμαστε σε έναν υπάλληλο με 35 έτη, ο οποίος συνταξιοδοτείται και έχει διανύσει 28 έτη ως το 2013 και 8 έτη από 2014 ως 2022.

Στην περίπτωση που ο μέσος όρος αποδοχών του στο διάστημα 2009-2013 ήταν 1.500 ευρώ, το εφάπαξ που δικαιούνται για το πρώτο τμήμα είναι 25.200 ευρώ (1.500×0,60×28=25.200).

Στην περίπτωση που ο συντάξιμος μισθός του από το 2014 ως το 2021 είναι κατά μέσο όρο πάλι 1.500 ευρώ, τότε το δεύτερο τμήμα εφάπαξ για αυτά τα 8 έτη θα είναι οι εισφορές 4% που πλήρωνε κάθε μήνα, χωρίς καμία ανταποδοτικότητα.

Κατά συνέπεια, το δεύτερο άτοκο ποσό του εφάπαξ θα είναι 5.760 ευρώ (1.500×0,04×12Χ8=5.760) και το συνολικό ποσό θα λάβει, είναι της τάξης των 30.960 ευρώ (25.200+5.760).

 

Τα ποσά

Αναφορικά με τα ποσά που λαμβάνουν οι δικαιούχοι, αυτό εξαρτάται από το μισθό και την εκπαίδευσή τους. Άλλο εφάπαξ για παράδειγμα θα πάρει κάποιος που έχει πανεπιστημιακή εκπαίδευση, άλλο τεχνικής, άλλο δευτεροβάθμιας και άλλο πρωτοβάθμιας.

Ο μέσος όρος του εφάπαξ για το 2021 αναφορικά με όσους έχουν 35ετία στο δημόσιο είναι ο εξής:

-Οι πανεπιστημιακής εκπαίδευσης 28.866 ευρώ
-οι τεχνικής εκπαίδευσης είναι 27.547
-οι δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είναι 24.554
-οι υποχρεωτικής εκπαίδευσης είναι 20.937

Τα ποσά αυτά για 30έτη διαμορφώνονται ως εξής:

-Οι πανεπιστημιακής εκπαίδευσης 23.278 ευρώ
-οι τεχνικής εκπαίδευσης είναι 22.213
-οι δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης είναι 19.711
-οι υποχρεωτικής εκπαίδευσης είναι 16.862.

 

Παράλληλη έκδοση

Ένα σημαντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι εν δυνάμει συνταξιούχοι, είναι ότι αργεί να βγει η κανονική σύνταξή που δικαιούνται με αποτέλεσμα για ένα σημαντικό διάστημα να λαμβάνουν μόνο έναντι. Ωστόσο, τα πράγματα δείχνουν να αλλάζουν, καθώς έχει προχωρήσει το σχέδιο για παράλληλη έκδοση της κύριας σύνταξης μαζί με το εφάπαξ στο Δημόσιο.

Αυτό οφείλεται στο ότι τα στοιχεία υπολογισμού της σύνταξης που αφορούν στο χρόνο ασφάλισης και τις συντάξιμες αποδοχές είναι κοινά για τον υπολογισμό του εφάπαξ και η όλη διαδικασία πιο απλή. Παράγοντες της κοινωνικής ασφάλισης τονίζουν ότι για το δημόσιο, το «κλειδί» για να υπολογίζεται το εφάπαξ μαζί με την οριστική σύνταξη βρίσκεται στην ηλεκτρονική απεικόνιση της υπαλληλικής πορείας των ασφαλισμένων. Αυτό γίνεται μέσω του «ηλεκτρονικού ΔΑΥΚ» (Δελτίο Απεικόνισης Υπηρεσιακής Κατάστασης) που άρχισε να εφαρμόζεται στις συντάξεις του ΕΦΚΑ-Δημοσίου.

Τα στοιχεία μάλιστα δείχνουν ότι:

Α. Για το 70% των αιτήσεων συνταξιοδότησης στο Δημόσιο με χρόνο ασφάλισης σε ένα Ταμείο, οι συνταξιούχοι πληρώνονται το εφάπαξ πριν κλείσουν δύο μήνες από την πληρωμή της οριστικής τους σύνταξης.
Β. Κατά την διάρκεια του 2021 καταβλήθηκαν 11.375 εφάπαξ σε δημοσίους υπαλλήλους και 18.353 σε εργαζόμενους του ιδιωτικού τομέα.

 

«Έκρηξη» αιτήσεων

Η ανασφάλεια που επικρατεί και ο φόβος ότι θα χαθούν κεκτημένα, έχει οδηγήσει σε «έκρηξη» υποβολής αιτήσεων συνταξιοδότησης από δημοσίους υπαλλήλους, κυρίως εκπαιδευτικούς.

Οι αιτήσεις για εφάπαξ έφτασαν 5.514 για τον δημόσιο τομέα, εκ των οποίων οι 3.101 είναι ληξιπρόθεσμες και τις 6.133 για τον ιδιωτικό τομέα, εκ των οποίων οι 2.829 είναι ληξιπρόθεσμες.

Στον δημόσιο τομέα ήταν ληξιπρόθεσμες το Δεκέμβριο του 2021:
– 2.770 αιτήσεις για εφάπαξ δικαστικών υπαλλήλων, υπαλλήλων με ειδικά μισθολόγια όπως εκπαιδευτικοί και πολιτικών υπαλλήλων,
-322 αιτήσεις εργαζόμενων στους ΟΤΑ, υπαλλήλων νοσοκομείων και γιατρών του ΕΣΥ και 9 υπαλλήλων σε σώματα ασφαλείας και στο πυροσβεστικό σώμα.

Στον ιδιωτικό τομέα υπήρχαν το Δεκέμβριο 880 ληξιπρόθεσμες αιτήσεις από εργαζόμενους στο μέταλλο, λιμενεργάτες, ξενοδοχοϋπαλλήλους, εργαζόμενους στον ιππόδρομο, στο εθνικό θέατρο και στο λιμάνια Πειραιά και Θεσσαλονίκης.

 

Προτεραιότητα

Η αναμονή για το εφάπαξ μπορεί να είναι σημαντική, αλλά είναι προφανές πλέον ότι τα πράγματα έχουν βελτιωθεί σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν, που ήταν εκτός ελέγχου.

Εξαίρεση στον κανόνα της αναμονής υπάρχει για τέσσερις ειδικές κατηγορίες, στις οποίες το εφάπαξ καταβάλλεται κατά προτεραιότητα.

Οι κατηγορίες των δικαιούχων είναι οι εξής:
-όσοι λόγω ασθενείας, χρόνιας πάθησης ή άλλης βλάβης έχουν ποσοστό αναπηρίας τουλάχιστον 50%,
-όσοι είναι γονείς ή νόμιμοι κηδεμόνες ατόμων που έχουν ποσοστό αναπηρίας τουλάχιστον 50%,
-όσοι λόγω τυφλότητας συνταξιοδοτούνται με σύνταξη γήρατος με μόνη προϋπόθεση τη 15ετή ασφάλιση,
-όσοι λαμβάνουν επίδομα παραπληγίας ή τετραπληγίας.

 

Στα 62 και… βάλε

Με δεδομένο ότι ο νόμος έχει αλλάξει, ουδείς απ’ όσους προσδοκούν σε μια καλή σύνταξη θα πρέπει να βασίζεται σε λογικές πρόωρης συνταξιοδότησης, οι οποίες δεν δίνουν ικανοποιητικές αποδοχές. Στη σύνταξη βγαίνει κανείς εάν συμπληρώσει τα 62 έτη, ενώ στις περισσότερες των περιπτώσεων θα πρέπει να περιμένει έως τα 67.

Τα γενικά όρια ηλικίας συνταξιοδότησης για άνδρες και γυναίκες), είναι:

• 62 ετών για πλήρη σύνταξη με τουλάχιστον 40 έτη (12.000 ημέρες) ασφάλισης
• 62 ετών για  μειωμένη σύνταξη με 15 χρόνια (4.500 ημέρες), εφόσον η χορήγηση μειωμένης σύνταξης προβλέπεται από τις καταστατικές διατάξεις του εντασσόμενου στον e-ΕΦΚΑ Ταμείου και σύμφωνα με τις σχετικές ειδικές χρονικές προϋποθέσεις
• 67 ετών για πλήρη σύνταξη με τουλάχιστον 15 έτη (4.500 ημέρες) ασφάλισης.

 

Η λύση

Με αυτά τα δεδομένα, όσοι επιθυμούν να φύγουν με 40 χρόνια εργασίας και να αυξήσουν τη σύνταξή τους θα πρέπει να ξέρουν ότι η μοναδική λύση που έχουν στη διάθεσή τους είναι η αναγνώριση πλασματικών ετών προϋπηρεσίας.

Με τον τρόπο αυτό μπορεί να υπάρξει θεμελίωση ή κατοχύρωση συνταξιοδοτικού δικαιώματος σε μικρότερο ηλικιακό όριο, από τα γενικά όρια ηλικίας (67 έτη με 15ετία & 62 έτη με 40 χρόνια ασφάλισης) που έχουν θεσπιστεί και τα οποία θα ισχύουν για όλους από την 1η.1.2022 και μετά. Μάλιστα, στα πλασματικά έτη που μπορούν να αναγνωριστούν περιλαμβάνεται και ο χρόνος στρατιωτικής υπηρεσίας.

 

Αίτηση αναγνώρισης

Πρόσφατη εγκύκλιος ορίζει ότι για όλους τους ασφαλισμένους του e-ΕΦΚΑ η αίτηση αναγνώρισης πλασματικών ετών ασφάλισης μπορεί να υποβληθεί οποτεδήποτε, προγενέστερα ή μεταγενέστερα του έτους, του οποίου τις προϋποθέσεις επιθυμούν να κατοχυρώσουν οι ενδιαφερόμενοι.

Ωστόσο, η αίτηση πρέπει να υποβληθεί το αργότερο μαζί με την αίτηση συνταξιοδότησης. Έτσι, αναγνωρίζεται χρόνος ασφάλισης, που μπορεί να αναχθεί σε οποιοδήποτε προηγούμενο έτος, προς θεμελίωση ή κατοχύρωση των προϋποθέσεων συνταξιοδότησης, που ίσχυαν τότε.

Όλα αυτά θα εφαρμοστούν όχι μόνο για αιτήσεις που θα προκύψουν, αλλά και για τις εκκρεμείς αιτήσεις συνταξιοδότησης. Κατά συνέπεια οι ασφαλισμένοι του e-ΕΦΚΑ που με χρήση πλασματικών ετών ασφάλισης μπορούν να θεμελιώσουν ή να κατοχυρώσουν το δικαίωμα συνταξιοδότησης σε μικρότερο ηλικιακό όριο:

-παροτρύνονται να μη βιαστούν να υποβάλουν την αίτηση αναγνώρισης ή και την αίτηση συνταξιοδότησης.
-μπορούν να υποβάλουν από κοινού αυτές τις αιτήσεις, ακόμη και μετά τις 31 Δεκεμβρίου 2021, όταν και θα «κλειδώσουν» τα αυξημένα όρια ηλικίας.

Με τη χρήση των πλασματικών ετών δίνεται η δυνατότητα σε μια μεγάλη ομάδα ασφαλισμένων να κατοχυρώσουν συνταξιοδοτικό δικαίωμα με τα όρια ηλικίας και τους χρόνους ασφάλισης που ίσχυαν ακόμα και πριν από το 2015.

 

Κόστος εξαγοράς

Σε κάθε περίπτωση οι ενδιαφερόμενοι θα πρέπει να ξέρουν ότι η αναγνώριση πλασματικών ετών θέλει μεγάλη σκέψη αφού έχει κόστος, κάτι που σημαίνει ότι πρέπει να ληφθεί υπόψη η ανταποδοτικότητα.

Υπ’ αυτή την έννοια καλό είναι να υπάρξει ρεαλιστική προσέγγιση, καθώς εάν για παράδειγμα κάποιος δουλέψει ένα ή δύο χρόνια επιπλέον μπορεί να γλιτώσει το κόστος της εξαγοράς.

Όσον αφορά τα χρήματα που πρέπει να πληρώσουν οι ενδιαφερόμενοι, ώστε να αναγνωρίσουν χρόνο προϋπηρεσίας το κόστος εξαγοράς έχει ως εξής:

-στο Δημόσιο, ανάλογα με το έτος υποβολής της σχετικής αίτησης μπορεί να είναι από 6,67% έως 20% των συντάξιμων αποδοχών,
-στην ασφάλιση των μισθωτών του ιδιωτικού τομέα, είναι στο 20% επί των μικτών αποδοχών του τελευταίου μήνα πριν από τον μήνα υποβολής της αίτησης.
-στην ασφάλιση των αυτοαπασχολουμένων και των ελευθέρων επαγγελματιών είναι στο επίπεδο της εισφοράς κύριας σύνταξης της ασφαλιστικής κατηγορίας που έχει επιλεχθεί κατά το έτος υποβολής της αίτησης εξαγοράς.

 

Εξόφληση

Όσον αφορά στην εξόφληση, μπορεί να γίνει είτε εφάπαξ είτε με μηνιαίες δόσεις, ενώ υπάρχει και η επιλογή της εξόφλησης με παρακράτηση από τη σύνταξη που θα λάβει ο ενδιαφερόμενος.

Η τελευταία επιλογή μπορεί να υλοποιηθεί μόνο στην περίπτωση κατά την οποία ο ασφαλισμένος επιλέξει να υποβάλει την αίτηση εξαγοράς μαζί με την αίτηση συνταξιοδότησης.

Για τους δημοσίους υπαλλήλους που συνταξιοδοτούνται, η εξόφληση του κόστους για τα πλασματικά έτη γίνεται με παρακράτηση από τη σύνταξη, καθώς δεν είναι εφικτή η έκδοση σχετικών αποφάσεων εξαγοράς νωρίτερα.