“Ηθική, πολιτική και πολίτες”, του Μιλτιάδη Ι. Καρπέτα

Άρθρο του Μιλτιάδη Ι. Καρπέτα, Δικηγόρου και π. Δημάρχου Μεταμόρφωσης στο Χ-τύπο

 

Η Ηθική είναι μία έννοια ρευστή και ασταθής στον χώρο και τον χρόνο. Παρά τη ρευστότητα και την αστάθειά της, η εκάστοτε κρατούσα σε συγκεκριμένη κοινωνία Ηθική, διατυπώνει με απολυτότητα τα αξιώματά της και αξιώνει την απαρέγκλιτη τήρησή τους.

Η Πολιτική από την άλλη, είναι αναγκαία προϋπόθεση της κοινωνικής συμβίωσης των ανθρώπων, χωρίς την οποία το είδος δεν θα είχε επιβιώσει.

Η σχέση μεταξύ Ηθικής και Πολιτικής στις ανεπτυγμένες κοινωνίες, είναι αρκετά περίπλοκη και δυσχερής.

Στον πυρήνα και των δύο υπάρχει ο κοινός σκοπός της ευτυχίας των ανθρώπων, με ό,τι μπορεί να σημαίνει κάθε φορά και για τον καθένα ο όρος ευτυχία.

Κινούνται, όμως,  σε διαφορετικά πεδία: Η Ηθική στο πεδίο των θεωρητικών αναζητήσεων για το καλό και το πρέπον. Η Πολιτική στο τραχύ έδαφος της πραγματικής ζωής και των πολύπλοκων προβλημάτων, που δεν τελειώνουν ποτέ και διαρκώς αναδύονται καινούργια.

* * *

Ακόμα και στις ιδανικότερες συνθήκες, η ακαμψία των ηθικών κανόνων, λυγίζει κάτω από την αδήριτη πραγματικότητα που επιβάλει αναγκαίες και κοινωνικά πρόσφορες πολιτικές επιλογές.

Ένα ιστορικό παράδειγμα: Ο Αβραάμ Λινκολν, μία από τις μεγαλύτερες και ευγενέστερες πολιτικές φυσιογνωμίες που ανέδειξε η ανθρωπότητα, χρησιμοποίησε ηθικώς «απαράδεκτα» τεχνάσματα για να επιτύχει την κατάργηση της δουλείας στις Η.Π.Α.

Μια μεγαλειώδης ηθική σκοπιμότητα, υπηρετήθηκε από ηθικώς αποκλίνοντα μέσα. Εδώ το Μακιαβελικό «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα» δικαιώθηκε από τον σκοπό και τα αποτελέσματα.

Αλλά η Πολιτική, παντού και πάντοτε, δεν πράττεται πάντα από ανθρώπους που κινούνται από ευγενική δημιουργική φιλοδοξία.

Συνηθέστερα μάλιστα διαπράττεται από άτομα που αναζητούν σ’ αυτήν ό,τι λείπει ή χρειάζεται στους ίδιους: πεδίο επιβεβαίωσης, προσωπικό κύρος, επαγγελματική αποκατάσταση, ευκαιρίες πλουτισμού, εξουσιαστική ηδονή.

Συμπλεγματικοί, ματαιόδοξοι, ανίκανοι, εξουσιοφρενείς και τυχοδιώκτες, τρέχουν στον ίδιο στίβο με τους ανθρώπους του χρέους και της ευθύνης, με ανομολόγητες επιδιώξεις.

* * *

Στις ανοιχτές κοινωνίες, όπου η πολιτική ασκείται μέσω δημοκρατικών διαδικασιών, το πεδίο της πολιτικής είναι ανοιχτό για όλους.

Καλόπιστους και κακόπιστους, ικανούς και ανίκανους, έντιμους και ανέντιμους, ειλικρινείς και υποκριτές, υπεύθυνους και αδίστακτους, ευγενώς φιλόδοξους και ευτελώς ιδιοτελείς.

Στους πολίτες εναπόκειται να κρίνουν και να διακρίνουν κάθε φορά και να ξεχωρίζουν την «ήρα από το στάρι».

Δεν είναι εύκολο και τα λάθη αναπόφευκτα. Στην αντάρα της πολιτικής διαμάχης,  δημαγωγία, υποκρισία, διαστρέβλωση και εξαπάτηση, βρίσκουν έδαφος να ευδοκιμήσουν. Άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο. Κάποιες φορές και να κυριαρχήσουν προσωρινά.

* * *

Αλλά στη διαδρομή του χρόνου αποκαλύπτονται. Και οι ίδιοι οι πολίτες επανορθώνουν τα λάθη τους.( Η ασφαλιστική δικλείδα της Δημοκρατίας).

Με ποια κριτήρια; Πολλά και διάφορα στα επιμέρους. Αλλά στο υπόβαθρο και στο σύνολο  κυριαρχεί το κριτήριο της Ηθικής. Με αυτό αποτιμώνται σκοποί, τρόποι και συμπεριφορές, όπως αναδεικνύονται στην πράξη.

Παραφράζοντας τον Ντοστογιέφσκι μπορούμε να συμπεράνουμε:

«Άνθρωπε, Άνθρωπε δεν μπορεί να πολιτεύεσαι ολότελα δίχως ηθική».

Άλλο -επιβαλλόμενες- παρεκκλίσεις, άλλο ολοκληρωτική απουσία ηθικού έρματος.