Μεγάλο αφιέρωμα στη Μικρά Ασία από το Λ. Χριστοδούλου: Δημ. Ράλλης – Νικ. Καλογερόπουλος – Δημ. Γούναρης και Μικρασιατική Εκστρατεία

Η συνέχεια του μεγάλου αφιερώματος στη Μικρά Ασία που μπορείτε να βρείτε κάθε εβδομάδα με τον Χ-τύπο από τον Πρόεδρο του ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. Νέας Ιωνίας και της Ένωσης Σπάρτης Μικράς Ασίας, Λουκά Χριστοδούλου

Αμέσως μετά τις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 1920, το Λαϊκό Κόμμα του Δημ. Γούναρη που συμμετείχε στον συνασπισμό «Ηνωμένη Αντιπολίτευσις» εκλέγει τους περισσότερους βουλευτές (75) , εν αντιθέσει με τα άλλα κόμματα το Ραλλικό (25) του Δημ. Ράλλη και το Εθνικό Συντηρητικό (60) του Νικ. Στράτου. Εν τούτοις πρωθυπουργός ορκίζεται ο Δημ. Ράλλης για λόγους κυρίως εξωτερικής πολιτικής καθώς έχαιρε μεγαλύτερης αποδοχής από τους Συμμάχους, ενώ o Δημ. Γούναρης ορκίζεται υπουργός Στρατιωτικών.

Ο πολιτικός λόγος βέβαια του Δημ. Γούναρη σε θέματα γενικότερης πολιτικής είναι κυρίαρχος και έτσι αποφασίζεται το Δημοψήφισμα για την επάνοδο του βασιλιά Κωνσταντίνου, αν και δεν υπήρχε αλληλοεκτίμηση μεταξύ των τριών αρχηγών (Γούναρη-Ράλλη-Στράτου) και όπως αποδείχθηκε στη συνέχεια, ούτε κοινούς στόχους είχαν, γεγονός που εξαρχής έθετε εν αναμφιβόλω τη μακροημέρευση της όποιας συνεργασίας.

Ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος με την επιστροφή του στην Ελλάδα δεν έμοιαζε σε τίποτα με τον Κωνσταντίνο των προηγούμενων ετών. Σκιά του εαυτού του, εξαντλημένος από τις συνεχείς ασθένειες, κουρασμένος από τις πολιτικές περιπέτειες της βασιλείας του, θλιμμένος από τον θάνατο του γιού του Αλεξάνδρου, δεν κατόρθωσε να ανταποκριθεί στις περιστάσεις, οι οποίες ήταν απαιτητικές και χειμαρρώδεις, τόσο στο εσωτερικό όσο και –κυρίως– στο εξωτερικό.

Αμέσως μετά την ανάληψη των καθηκόντων του ως υπουργός των Στρατιωτικών, ο Δημ. Γούναρης έχει να αντιμετωπίσει την αναταραχή του στρατεύματος που υπάρχει στην Μ. Ασία, από την απομάκρυνση του Ελ. Βενιζέλου ενώ παραιτούνται κορυφαία στελέχη της στρατιωτικής ηγεσίας (Παρασκευόπουλος, Βλαχόπουλος κ.α.). Συγχρόνως όμως τίθεται θέμα με τους 1.500 απόστρατους αντιβενιζελικούς στρατιωτικούς που είχαν απολυθεί ή είχαν τεθεί σε εφεδρεία την περίοδο 1917-1920. Μεγάλα πολιτικά και στρατιωτικά ζητήματα που προσπάθησε να λύσει ο Δημ. Γούναρης με σειρά νομοθετικών διαταγμάτων.

Δεν πέρασαν όμως τρείς μήνες και ξεσπάει ενδοκυβερνητική κρίση με αφορμή τις προτάσεις για την εξωτερική πολιτική που έκανε ο Ελ. Βενιζέλος προς τον πρωθυπουργό Δημ. Ράλλη. Αποτέλεσμα. Παραίτηση του πρωθυπουργού Δημ. Ράλλη και …στο βάθος παραίτηση του Δημ. Γούναρη. Η κρίση ξεπερνιέται μετά τη μεσολάβηση όλων των εταίρων του συνασπισμού «Ηνωμένη Αντιπολίτευσις» και την πρωθυπουργοποίηση του Νικ. Καλογερόπουλου, που επικεφαλής της Ελληνικής Αντιπροσωπείας μεταβαίνει στο Λονδίνο για συζητήσεις στη λύση του Μικρασιατικού προβλήματος. Τον ακολουθεί ως υπουργός Στρατιωτικών και ο Δημ. Γούναρης σε κάποιες από τις πολλές συσκέψεις.

Όπως γράφει η Μαριάννα Χριστοπούλου Στην πραγματικότητα κανένας διπλωματικός άνεμος δεν έπνεε ούριος για το ελληνικό ζήτημα, όταν οι αντιβενιζελικοί ανέλαβαν την εξουσία. Το μικρασιατικό εγχείρημα του Ελ. Βενιζέλου είχε αρθρωθεί επάνω σε μια συγκεκριμένη διάταξη των συμμαχικών συμφερόντων και με δεδομένη τη στρατιωτική κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Τα θεμέλια αυτού του οικοδομήματος είχαν ήδη ξεκινήσει να διαβρώνονται πριν την απομάκρυνση του Κρητικού πολιτικού από την κεντρική πολιτική σκηνή, όμως αποσαρθρώθηκαν τελειωτικά κατά τη διετία που ακολούθησε τις εκλογές του Νοεμβρίου του 1920.

Οι συνομιλίες στο Λονδίνο δεν οδηγούν σε ικανοποιητική λύση για την ελληνική πλευρά που αποφασίζει να κινηθεί στρατιωτικά υιοθετώντας τις προτάσεις του συνταγματάρχη Πτολ. Σαρηγιάννη, ο οποίος θεωρούσε ότι η ελληνική προέλαση στα τουρκικά εδάφη ήταν μικρής δυσκολίας. Αρχιστράτηγος εν τω μεταξύ έχει αναλάβει ο Αναστ. Παπούλας που ζητάει ενίσχυση στρατιωτικών δυνάμεων με κλήση νέων κλάσεων, πριν από κάθε στρατιωτική επιχείρηση ενώ η γνώμη-εισήγηση του Ιωάν. Μεταξά είναι αρνητική.
Έτσι στις 10 Μαρτίου 1921, το Α΄ Σώμα κινήθηκε προς το Αφιόν Καραχισάρ και το Γ΄ Σώμα προς το Εσκί Σεχήρ. Και ενώ στις 14 Μαρτίου καταλαμβάνεται το Αφιόν Καραχισάρ υπό το βάρος της οργανωμένης αντίστασης του Κεμάλ πασά, αναγκάζεται να υποχωρήσει ο ελληνικός στρατός στις αρχικές του θέσεις, με σημαντικές απώλειες. Ήταν η πρώτη αποτυχία του ελληνικού στρατού στο μικρασιατικό μέτωπο, ύστερα από μια σειρά νικών.

Ο πρωθυπουργός Νικ. Καλογερόπουλος βλέποντας τις δυσκολίες ή τα αδιέξοδα που δημιουργήθηκαν στη Συνδιάσκεψη του Λονδίνου και στις στρατιωτικές επιχειρήσεις αν και υποστηρίζονταν από τον Δημ. Γούναρη, επιστρέφοντας στην Αθήνα, υποβάλει την παραίτησή του.
Πρωθυπουργός αναλαμβάνει στις 26 Μαρτίου 1921, ο Δημ. Γούναρης, ο οποίος σχεδιάζει να επιβάλλει τις ελληνικές θέσεις στη Μ. Ασία, δια των όπλων, αφού η διπλωματική λύση που του προτείνουν οι Άγγλοι δεν τον ικανοποιεί. Σχεδιάζει επίθεση προς το Σαγγάριο και την Άγκυρα, μέχρι τρίμηνης διάρκειας, ενώ το φάσμα της οικονομικής δυσπραγίας γίνεται ολοενά και πιο εμφανής, αφού η στρόφιγγα των δανείων από το εξωτερικό έχει κλείσει.

Σε συζήτηση μάλιστα που είχε ο Δημ. Γούναρης με τον Ιωάν. Μεταξά για την προοπτική στρατιωτικών επιχειρήσεων και πιθανή αποτυχία του με επακόλουθο την επάνοδο στην εξουσία του Ελ. Βενιζέλου, λέγεται ότι διαμείφθηκε ο εξής διάλογος μεταξύ των δύο ανδρών:
Δημ. Γούναρης: Εμέ προσωπικώς τι με μέλει; Αλίμονον σε σας που έχετε δεσμούς και περιουσίαν.
Ιωάν. Μεταξάς: Εις το κάτω-κάτω, εάν μόνον δια του Βενιζέλου θα ήτο δυνατόν να σωθή η Ελλάς, ας έλθη ο Βενιζέλος. Πρέπει να υπάγη ο τόπος μας εις τον διάβολον, δια να μην έλθη ο Βενιζέλος;