Φιλμ: Η αισθητική του περιορισμού στην εποχή του άπειρου

Χριστίνα Κατωπόδη

Ήμουν μόλις 17 χρονών όταν ο παππούς μου μού χάρισε τη φιλμ φωτογραφική του μηχανή. Ήταν μια πράξη απλή, σχεδόν αθόρυβη — ένα μικρό οικογενειακό κειμήλιο που πέρασε από τα χέρια του στα δικά μου, λίγο προτού η φιλμ φωτογραφία γίνει και πάλι της μόδας στις ψηφιακές πλατφόρμες. Εκείνη τη στιγμή δεν το ήξερα, αλλά δεν μου πρόσφερε απλώς μια μηχανή· μου άνοιγε μια πόρτα σε έναν διαφορετικό τρόπο να βλέπω τον κόσμο.

Ήξερα ελάχιστα για τις τεχνικές της φωτογραφίας, ακόμα λιγότερα για το ίδιο το φιλμ. Κι όμως, η πρώτη εκείνη επαφή με το μηχανικό “κλικ”, με τον ήχο του κλείστρου και τη μυρωδιά του φιλμ, μου αποκάλυψε μια σπάνια ποιητικότητα: έναν κόσμο σιωπηλής συγκέντρωσης, αναμονής και αφοσίωσης. Έναν κόσμο που σε καλεί να παρατηρήσεις, όχι απλώς να καταγράψεις.

Η φιλμ φωτογραφία δεν είναι απλώς μια αναλογική εναλλακτική. Είναι ένα τελετουργικό, ένας τρόπος να υπάρχεις πιο συνειδητά μέσα στον χρόνο. Δεν τραβάς άπειρες εικόνες με την πρόθεση να διαλέξεις την καλύτερη. Αντιθέτως, κάθε καρέ είναι μια απόφαση — και κάθε απόφαση φέρει βάρος. Αυτό το βάρος ήταν που με γοήτευσε από την πρώτη στιγμή.

Η επιστροφή του φιλμ στην εποχή του Instagram

Τα τελευταία χρόνια, το φιλμ επανέρχεται ως τάση. Instagramικά προφίλ γεμίζουν με κόκκους, αποχρώσεις sepia, φωτογραφίες με φωτεινές διαρροές και ξεθωριασμένα καρέ — αναφορές σε μια εποχή που οι περισσότεροι δεν έζησαν, αλλά θέλουν να ξαναδούν. Παρ’ όλα αυτά, για εμένα το φιλμ δεν είναι μόδα. Είναι μνήμη, συνέπεια, σκόπιμη πράξη.

Η φιλμ φωτογραφία δεν προσφέρει την άνεση της διόρθωσης ή της άμεσης ικανοποίησης. Δεν υπάρχει φίλτρο, δεν υπάρχει “undo”. Κάθε καρέ είναι αμετάκλητο, και γι’ αυτό πολύτιμο. Είναι η αποδοχή της ατέλειας, η συμφιλίωση με το απρόβλεπτο και το αυθεντικό. Όταν πιέζεις το κουμπί, ξέρεις πως εκείνη η στιγμή δεν θα ξαναέρθει, ούτε μπορείς να την “βελτιώσεις” ψηφιακά. Αυτό που αποτυπώνεται είναι αυτό που υπήρξε — τίποτα περισσότερο, τίποτα λιγότερο.

Μάνη, 28 Ιουλίου – Φωτ. Χριστίνα Κατωπόδη

Ζούμε σε μια εποχή υπερπαραγωγής εικόνων. Τραβάμε, ανεβάζουμε, ξεχνάμε. Η φιλμ φωτογραφία, αντιθέτως, σε προσκαλεί να επιλέξεις συνειδητά τι αξίζει να αποτυπωθεί. Όχι γιατί δεν έχεις άλλη επιλογή, αλλά γιατί γνωρίζεις ότι κάθε φωτογραφία κουβαλά το κόστος της: υλικό, χρόνο, σκέψη. Είναι πιο προσωπικό, πιο ρομαντικό, πιο σημαντικό.

Η πολυτέλεια της λιτότητας

Ίσως το πιο γοητευτικό χαρακτηριστικό του φιλμ είναι ο περιορισμός του. Δεν έχεις εκατοντάδες καρέ στη διάθεσή σου. Δεν μπορείς να δεις το αποτέλεσμα αμέσως. Πρέπει να περιμένεις, να εμπιστευτείς, να αποδεχτείς. Σε μια κουλτούρα που τα θέλει όλα “τώρα” και “τέλεια”, το φιλμ μοιάζει σχεδόν επαναστατικό. Σε καλεί να είσαι παρών. Να μην κυνηγάς την τέλεια λήψη, αλλά την ειλικρινή.

Κάθε φιλμ που φορτώνεις, κάθε φορά που σηκώνεις τη μηχανή στο μάτι, είναι μια υπόσχεση ότι αυτό που πρόκειται να συμβεί αξίζει τον κόπο να μείνει. Και αυτή είναι, ίσως, η πιο μεγάλη αλήθεια που με δίδαξε εκείνη η παλιά μηχανή του παππού μου. Ότι η φωτογραφία με φιλμ— δεν είναι απλώς καταγραφή. Είναι πράξη ευθύνης. Είναι τρόπος να αγαπάς το φευγαλέο, να αποδέχεσαι το ατελές και να γιορτάζεις το αυθεντικό.