Το σκάφος Maldeen, η ιμπεριαλιστική «αυτοδικία» και το διεθνές συμφέρον

 Χριστίνα Κατωπόδη

Η «κατάσχεση» του σκάφους Madleen από το Ισραήλ δεν αποτελεί μια απομονωμένη ενέργεια ελέγχου συνόρων ή απλής στρατιωτικής εγρήγορσης. Αντίθετα, συνιστά μια κραυγαλέα πολιτική δήλωση ισχύος, μια έμπρακτη απόδειξη ότι η ισραηλινή στρατηγική στην περιοχή δεν περιορίζεται σε αμυντικά αντανακλαστικά, αλλά εφαρμόζει μια ευρύτερη αυτοκρατορική λογική και την πλήρη επιβολή μιας μονοδιάστατης ηθικής και γεωπολιτικής τάξης.

Η επιχείρηση εναντίον του Madleen, ενός σκάφους γεμάτου με φάρμακα, τρόφιμα και διεθνείς ακτιβιστές, αποκαλύπτει έναν βασικό κανόνα του ισραηλινού στρατηγικού δόγματος: δεν υπάρχει «ουδέτερη» πράξη σε σχέση με τη Γάζα. Οποιαδήποτε παρέμβαση που δεν διέρχεται από τους μηχανισμούς ελέγχου του Ισραήλ –είτε είναι ανθρωπιστική είτε πολιτική– μεταφράζεται αυτόματα ως «απειλή». Αυτή η ερμηνεία της διεθνούς εμπλοκής δεν είναι τυχαία. Εδράζεται σε μια θεμελιώδη επιδίωξη, από την πλευρά του Ισραήλ, που αφορά της έννοια του «νόμιμου» και του «παράνομου». Τη δημιουργία μιας αποκλειστικής ηθικής γεωγραφίας, εντός της οποίας η ισραηλινή κυριαρχία συνιστά το μοναδικό αποδεκτό πλαίσιο διεθνούς δράσης.

Η στρατηγική αυτή δεν είναι νέα. Από την πολιορκία της Γάζας και τον αποκλεισμό της ως «εχθρικής επικράτειας», μέχρι τις συνεχείς επιθέσεις σε υποδομές και πολίτες, το Ισραήλ εφαρμόζει μια πολιτική «ασφαλούς ηγεμονίας». Ο έλεγχος της ροής αγαθών, ανθρώπων και πληροφοριών λειτουργεί ως εργαλείο πειθάρχησης. Η λεγόμενη «ελεγχόμενη ανθρωπιστική ροή» δεν αποτελεί απόπειρα ανακούφισης, αλλά μηχανισμό ελέγχου του ποιος, πότε και γιατί «αξίζει» βοήθεια.

Η κατάσχεση του Madleen δεν απαντά, λοιπόν, σε κάποια υλική απειλή. Αντιμετωπίζει μια ηθική και πολιτική διακινδύνευση: την ιδέα ότι η διεθνής κοινότητα μπορεί να δράσει αυτόνομα, χωρίς την άδεια της Ιερουσαλήμ. Και αυτό είναι το ανεπίτρεπτο. Διότι το Ισραήλ δεν πολεμά απλώς την υλική βοήθεια. Πολεμά το ενδεχόμενο να αποκαλυφθεί η γύμνια της πολιτικής του. Γι’ αυτό και η ανθρωπιστική πράξη καθίσταται εχθρική – επειδή αποδεικνύει ότι η καταστροφή είναι πολιτική επιλογή, όχι αναπόφευκτο πεπρωμένο.

Το περιστατικό αποκαλύπτει, με αμείλικτη σαφήνεια, την ανοχή –ή, καλύτερα, τη συνέργεια– της Δύσης. Καμία σοβαρή κύρωση, καμία αξιόπιστη διεθνής διερεύνηση. Η σιωπή της Ε.Ε., οι νωθρές δηλώσεις του ΟΗΕ και οι ευφημισμοί της Ουάσινγκτον μετατρέπουν την παραβίαση του διεθνούς δικαίου σε καθημερινότητα. Όπως έχει γράψει ο Giorgio Agamben, το κράτος εξαίρεσης δεν είναι πλέον εξαίρεση – είναι ο κανόνας. Και στη Γάζα, ο κανόνας αυτός έχει μετατραπεί σε σύστημα διακυβέρνησης.

Η ρητορική περί «τρομοκρατίας» χρησιμοποιείται ως εργαλείο αποτροπής· μια συμβολική καταστολή κάθε φωνής που τολμά να αμφισβητήσει την αφήγηση του «δικαιώματος στην αυτοάμυνα». Το Madleen έγινε επικίνδυνο επειδή αρνήθηκε να υπακούσει στη νομιμότητα που έχει κατασκευάσει το Ισραήλ – όχι επειδή μετέφερε όπλα, αλλά επειδή μετέφερε ελπίδα. Και αυτό, για μια πολιτική που θεμελιώνεται στον φόβο και τον αποκλεισμό, είναι η μέγιστη απειλή.

Όσο περισσότερο η διεθνής κοινότητα αποδέχεται το status quo –όχι απλώς με τη σιωπή της, αλλά με τη χρηματοδότηση, την πολιτική στήριξη, τη διπλωματική κάλυψη– τόσο περισσότερο το καθεστώς της ατιμωρησίας μετατρέπεται σε παγκόσμιο υπόδειγμα διαχείρισης κρίσεων. Η Γάζα δεν είναι απλώς ένα τοπικό πρόβλημα. Είναι καθρέφτης του τρόπου με τον οποίο η διεθνής πολιτική αποδέχεται τη στρατηγική του ισχυρού ως φυσικό νόμο.

Το πραγματικό πολιτικό διακύβευμα, επομένως, δεν είναι η τύχη του Madleen. Είναι το εάν επιτρέπουμε η ανθρωπιστική πράξη να θεωρείται παράνομη· εάν δεχόμαστε να μετατραπεί η αλληλεγγύη σε «προβοκάτσια». Αν το επιτρέψουμε, τότε δεν θα πρόκειται απλώς για μια αποτυχία της διεθνούς κοινότητας. Θα είναι η συνειδητή συγκατάθεση σε έναν κόσμο όπου το δίκαιο καθορίζεται όχι από την ανάγκη, αλλά από τη δύναμη.

Και τότε, πράγματι, το Madleen θα έχει χαθεί – όχι στη θάλασσα, αλλά στη συνείδησή μας.