ΥΔΟΜ σε αδιέξοδο: Η ανάγκη μεταρρύθμισης και οι αντιθέσεις για το μέλλον της δόμησης στους δήμους

Οι Υπηρεσίες Δόμησης (ΥΔΟΜ) της Ελλάδας βρίσκονται σε βαθιά κρίση 15 χρόνια μετά τη μεταφορά τους από τις Νομαρχίες στους δήμους μέσω του «Καλλικράτη». Η Πολιτεία, με τις ενέργειες αλλά κυρίως με τις παραλείψεις της, έχει οδηγήσει σε εγκατάλειψη αυτού του τομέα, δημιουργώντας τις συνθήκες για συνεχιζόμενη πολεοδομική αταξία στη χώρα.

Μετά από δεκαετίες πειραματισμών και πολλαπλές αλλαγές αρμοδιοτήτων μεταξύ Νομαρχιών και δήμων, εξετάζεται τώρα η πιθανότητα απομάκρυνσης των ΥΔΟΜ από την Τοπική Αυτοδιοίκηση και η επανένταξή τους στο κεντρικό κράτος. Η Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ) έχει ήδη προειδοποιήσει για έντονες αντιδράσεις εάν προχωρήσει αυτή η μεταρρύθμιση.

Αξιοσημείωτο είναι ότι σχεδόν οι μισοί δήμοι της χώρας δεν διαθέτουν πλέον δική τους ΥΔΟΜ, ενώ όσοι έχουν, λειτουργούν με σοβαρή υποστελέχωση και χαμηλές αποδοχές που αποθαρρύνουν μηχανικούς από την πρόσληψη ή την παραμονή στην υπηρεσία. Η έλλειψη προσωπικού έχει σαν αποτέλεσμα την μη διενέργεια απαραίτητων ελέγχων, όπως αυτοί στο 30% των οικοδομικών αδειών και στο 10% των αυθαίρετων κατασκευών, οι οποίες ξεπερνούν το 1,5 εκατομμύριο. Αυτό εγκυμονεί τον κίνδυνο δημιουργίας νέας γενιάς αυθαιρέτων και την επιδείνωση των πολεοδομικών προβλημάτων.

Οι μηχανικοί που εργάζονται στις ΥΔΟΜ βρίσκονται υπό μεγάλη πίεση, καθώς αναλαμβάνουν πολλαπλά καθήκοντα και συχνά καλούνται να καλύψουν ταυτόχρονα υπηρεσίες σε περισσότερους από έναν δήμους. Τα στοιχεία δείχνουν πως το 55% των υπηρεσιών εξυπηρετεί μόνο έναν δήμο, ενώ ορισμένες ΥΔΟΜ έχουν την ευθύνη για πάνω από τέσσερις δήμους, φτάνοντας μέχρι και τους δέκα. Πολλοί μικροί και μεσαίοι δήμοι δεν διαθέτουν καμία ΥΔΟΜ, γεγονός που επιδεινώνει το πρόβλημα.

Συνολικά απασχολούνται περίπου 1.033 μηχανικοί στις ΥΔΟΜ πανελλαδικά, όμως οι 98 από τις 168 υπηρεσίες λειτουργούν με ελλιπή στελέχωση, με πολλές να έχουν έναν ή δύο μηχανικούς, και κάποιες ακόμη να μην έχουν καν έναν μηχανικό πανεπιστημιακής εκπαίδευσης.

Προκειμένου να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα, δόθηκε η δυνατότητα πρόσληψης συμβασιούχων μηχανικών, ωστόσο εγείρονται σοβαρές ενστάσεις σχετικά με πιθανά συμφέροντα και τη διαχείριση των αδειοδοτήσεων, καθώς και για τον τρόπο ελέγχου των αυθαίρετων κατασκευών.

Παράλληλα, καταγράφονται συχνά περιστατικά βίας κατά μηχανικών που εκτελούν το έργο τους, με πρόσφατο παράδειγμα τη βιαιοπραγία σε μηχανικό στα Χανιά. Η Πολιτεία κατηγορείται από φορείς και εργαζόμενους για «σκόπιμη απαξίωση» των ΥΔΟΜ, λόγω υποστελέχωσης, χαμηλών μισθών, νομοθετικών αντιφάσεων και έλλειψης προστασίας απέναντι σε ισχυρά οικονομικά συμφέροντα.

Η αντιπαράθεση για το μέλλον των ΥΔΟΜ κορυφώνεται με τη συζήτηση για τη μεταφορά τους στο υπουργείο Περιβάλλοντος, μια κίνηση που υποστηρίζει το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας (ΤΕΕ) αλλά απειλεί με συγκρούσεις την ΚΕΔΕ και τους δήμους. Οι δήμαρχοι προειδοποιούν πως οι ΥΔΟΜ αποτελούν βασικό εργαλείο για τη διαχείριση και ρύθμιση των πόλεων και αντιτίθενται σε κεντρικοποίηση που θεωρούν ότι θα αποδυναμώσει την τοπική εποπτεία και έλεγχο.

Η κατάσταση παραμένει κρίσιμη, με τα προβλήματα των ΥΔΟΜ να αποτελούν σημείο τριβής μεταξύ φορέων και πολιτείας, ενώ η ανάγκη για ουσιαστικές μεταρρυθμίσεις και στελέχωση των υπηρεσιών μοιάζει πιο επιτακτική από ποτέ.