Μηνιαίες δηλώσεις ΦΠΑ: Μεταρρύθμιση ή μετακύλιση ευθύνης;

Η απόφαση της ΑΑΔΕ να καθιερώσει την υποχρεωτική μηνιαία υποβολή δηλώσεων ΦΠΑ για τις νέες επιχειρήσεις και σταδιακά για το σύνολο της αγοράς σηματοδοτεί μια σημαντική αλλαγή στο φορολογικό τοπίο. Επισήμως, στόχος είναι η ενίσχυση της διαφάνειας και η καταπολέμηση της φοροδιαφυγής. Ωστόσο, πίσω από το νέο αυτό μέτρο κρύβονται βαθύτερα και άλυτα διαρθρωτικά προβλήματα του φοροεισπρακτικού μηχανισμού.

Η υποχρέωση για μηνιαίες δηλώσεις δεν συνοδεύεται από ποιοτικά νέα δεδομένα· αποτελεί επανάληψη της πληροφορίας σε πιο τακτική βάση. Αυτό όμως δεν αποτρέπει τους πραγματικούς φοροφυγάδες, αλλά επιβαρύνει τους συνεπείς επαγγελματίες και τις επιχειρήσεις, μετατρέποντας τη λογιστική παρακολούθηση σε καθημερινό αγώνα δρόμου.

Το μέτρο αποτυπώνει την αδυναμία του Κράτους να εντοπίσει την εικονική επιχειρηματικότητα —φαινόμενο όπου «μπροστινοί» αναλαμβάνουν υποχρεώσεις για λογαριασμό τρίτων, χωρίς πραγματική δραστηριότητα. Αντί να επενδύσει σε στοχευμένους ελέγχους με βάση τεχνολογικά εργαλεία και συστήματα αξιολόγησης κινδύνου, το κράτος επιλέγει την εύκολη λύση της καθολικής συμμόρφωσης.

Οι λογιστές, ήδη επιφορτισμένοι με πλήθος υποχρεώσεων από την παρακολούθηση των myDATA, ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ, ψηφιακής κάρτας εργασίας κ.ά., καλούνται να υποστηρίξουν ακόμη μια διαδικασία, χωρίς θεσμική ενίσχυση ή οικονομικό αντίκρισμα. Το αποτέλεσμα είναι η περαιτέρω γραφειοκρατικοποίηση της καθημερινότητας, χωρίς ουσιαστική αύξηση της αποτελεσματικότητας του φοροεισπρακτικού μηχανισμού.

Κι ενώ προβάλλεται ως στόχος η διαφάνεια, στην πραγματικότητα το μέτρο εξυπηρετεί και την ανάγκη του Δημοσίου για σταθερή ταμειακή ροή. Η είσπραξη του ΦΠΑ σε μηνιαία βάση περιορίζει την ευελιξία των επιχειρήσεων και αφαιρεί ένα κρίσιμο εργαλείο ρευστότητας, ιδιαίτερα για τις μικρές επιχειρήσεις που παλεύουν σε δύσκολες συνθήκες.

Αντί για γενικευμένα μέτρα, η φορολογική διοίκηση θα έπρεπε να επενδύσει σε λύσεις που στοχεύουν τους πραγματικούς παραβάτες. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με ηλεκτρονικές δηλώσεις ελέγχου ιστορικότητας, αυτοματοποιημένους μηχανισμούς εντοπισμού κινδύνων και διασταυρώσεις οικονομικών δεδομένων. Η συμμόρφωση δεν μπορεί να βασίζεται στον φόβο, αλλά στη λογική, τη συνεργασία και την εμπιστοσύνη.

Αν ο στόχος είναι μια πραγματικά σύγχρονη και αποτελεσματική φορολογική πολιτική, τότε το βάρος πρέπει να κατευθυνθεί στην ενίσχυση των θεσμών, και όχι στην εξάντληση των επαγγελματιών που σηκώνουν καθημερινά το βάρος της γραφειοκρατίας.