Drones στους Δήμους: Εργαλείο καινοτομίας ή απειλή για την ιδιωτικότητα;

• Νέες τεχνολογίες και νομιμότητα στην Τοπική Αυτοδιοίκηση

Οι μη επανδρωμένες πτήσεις κερδίζουν έδαφος στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, με τους δήμους να επενδύουν σε drones για επιτήρηση, καταγραφή και πρόληψη. Όμως η χρήση τους συνοδεύεται από σοβαρά νομικά ερωτήματα και απαιτεί σαφείς κανόνες, διαφάνεια και εκπαιδευμένο προσωπικό.

Γράφει ο Αντώνης Κατωπόδης

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση εισέρχεται δυναμικά στη νέα εποχή της ψηφιακής παρακολούθησης, με όλο και περισσότερους δήμους να στρέφονται στην προμήθεια ή ανάθεση υπηρεσιών drones για εναέρια εποπτεία. Από την επιτήρηση πολεοδομικών παραβάσεων και πυρασφάλειας έως την αποτύπωση πράσινου και τον εντοπισμό παραβατικότητας, τα drones έχουν εξελιχθεί σε κρίσιμο εργαλείο διαχείρισης του αστικού χώρου. Ωστόσο, η ταχεία εξάπλωση της χρήσης τους φέρνει στην επιφάνεια ζητήματα νομιμότητας, προστασίας προσωπικών δεδομένων και επιχειρησιακής επάρκειας.

Η έρευνα που κάναμε μέσα από εταιρείες της αγοράς που προμηθεύουν και διαθέτουν γνώση, εμπειρία για τη νέα αυτή αγορά, δίνει έμφαση τόσο στην επιχειρησιακή διάσταση όσο και στο νομικό πλαίσιο. Ιδιαίτερη σημασία δόθηκε στο ζήτημα της προστασίας των προσωπικών δεδομένων και του κατά πόσο οι δήμοι μπορούν να χρησιμοποιούν drones χωρίς να παραβιάζουν τον Γενικό Κανονισμό για την Προστασία Δεδομένων (ΓΚΠΔ).

Η Ανεξάρτητη Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα απαντά ότι η χρήση drones σε δημόσιους χώρους υπόκειται στο άρθρο 14 του Ν. 3917/2011, εφόσον καταγράφονται αναγνωρίσιμα πρόσωπα, και επιτρέπεται μόνο από αρμόδιες αρχές. Αντίθετα, στους μη δημόσιους χώρους, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, μπορεί να υπάρξει ανάθεση της υπηρεσίας σε ιδιώτη.

Η Αρχή τονίζει ότι οι δήμοι φέρουν πλήρη ευθύνη για τη συμμόρφωσή τους με τον Γενικό Κανονισμό για την Προστασία Δεδομένων (ΓΚΠΔ) και οφείλουν να τεκμηριώνουν τη νομιμότητα κάθε δράσης. Όταν προβλέπεται, είναι υποχρεωμένοι να διενεργούν εκτίμηση αντικτύπου (DPIA). Επίσης, απαιτείται σαφής ενημέρωση των πολιτών μέσω ιστοσελίδων ή τοποθέτησης σήμανσης.

Η δημόσια συζήτηση έχει ενταθεί, με τις απόψεις να διίστανται: πολλοί πολίτες βλέπουν τα drones ως εργαλείο ασφάλειας και πρόληψης, άλλοι εκφράζουν ανησυχία για καταγραφές σε ιδιωτικούς χώρους, μπαλκόνια και κοινόχρηστους χώρους χωρίς διαφάνεια και λογοδοσία. Ειδικά στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι καταγγελίες για παραβίαση της ιδιωτικότητας αυξάνονται.

Πέραν των νομικών ζητημάτων, σημαντική είναι η επιχειρησιακή και τεχνική αξιολόγηση. Οι δήμοι καλούνται να επιλέξουν μεταξύ αγοράς εξοπλισμού και σύναψης συμβάσεων με εξειδικευμένους παρόχους. Η αγορά drones μεσαίας κατηγορίας κυμαίνεται από 2.000 έως 55.000 ευρώ, ενώ το κόστος ανά αποστολή μέσω εξωτερικού αναδόχου κυμαίνεται από 300 έως 1.200 ευρώ. Η επιλογή εξαρτάται από τη φύση των αποστολών: για τακτικές, καθημερινές ανάγκες προτείνεται η αγορά και η δημιουργία εσωτερικής ομάδας, ενώ για εξειδικευμένες και αραιές αποστολές ενδείκνυται η ανάθεση.

Ο εξοπλισμός συνοδεύεται από λογισμικά GIS, AI και φωτογραμμετρίας, τα οποία καθιστούν δυνατή την επεξεργασία εικόνας και την παραγωγή δεδομένων. Για παράδειγμα, η αποτύπωση του αστικού πρασίνου προϋποθέτει πτήση με επικάλυψη εικόνων, δημιουργία ortho-φωτογραφίας και ανάλυση με αλγόριθμους τεχνητής νοημοσύνης.

Οι ανάγκες των δήμων ποικίλλουν: από την πρόληψη πυρκαγιών και την αποτροπή παράνομης ρίψης μπαζών, μέχρι τη χαρτογράφηση υποδομών, την καταγραφή οδικού δικτύου, την παρακολούθηση εκδηλώσεων και την προβολή τουριστικών σημείων. Σε κάθε περίπτωση, η αξιολόγηση της εμβέλειας, του χρόνου πτήσης, της αυτονομίας και των δυνατοτήτων μετάδοσης δεδομένων είναι κρίσιμη. Πτήσεις εκτός οπτικού πεδίου (BVLOS) απαιτούν ειδικές άδειες από την ΥΠΑ και πληθώρα τεχνικών και νομικών προϋποθέσεων.

Επιπλέον, η λειτουργία των drones πρέπει να ενταχθεί οργανικά στη δημοτική δομή. Πολλοί δήμοι εξετάζουν ήδη την πρόβλεψη οργανικής θέσης χειριστή drone ή, τουλάχιστον, τη δημιουργία σχετικής ειδικότητας με αντίστοιχη εκπαίδευση. Το κόστος εκπαίδευσης κυμαίνεται από 1.500 έως 2.000 ευρώ, ενώ απαιτείται πιστοποίηση EASA, θεωρητική και πρακτική κατάρτιση και ενίοτε εξειδίκευση ανάλογα με την αποστολή.

Η χρήση των drones έχει τεράστιο δυναμικό, αλλά και κινδύνους. Προσφέρουν εξοικονόμηση πόρων, βελτιώνουν την ανταπόκριση σε κρίσεις και ενισχύουν την τεκμηρίωση των πολιτικών. Ωστόσο, η επιτυχία τους εξαρτάται από την ορθή χρήση, τον επαγγελματισμό και τον σεβασμό στο νομικό πλαίσιο. Οι δήμοι οφείλουν να αξιολογούν προσεκτικά κάθε βήμα: από την προμήθεια εξοπλισμού έως την επιλογή παρόχου και την εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους απέναντι στους πολίτες.

Η μεγάλη πρόκληση, ωστόσο, δεν είναι τεχνική. Είναι πολιτική και θεσμική: οι πολίτες πρέπει να γνωρίζουν τι καταγράφεται, από ποιον, για ποιο σκοπό, πού αποθηκεύονται τα δεδομένα και για πόσο. Χωρίς αυτή τη γνώση, η χρήση drones δεν μπορεί να εδραιωθεί χωρίς εντάσεις και δυσπιστία.

Η κατακλείδα έρχεται από ειδικούς του χώρου: η τεχνολογία υπάρχει. Αυτό που λείπει είναι η στρατηγική χρήση της. Οι δήμοι που θα ενημερώσουν έγκαιρα, θα σχεδιάσουν προσεκτικά και θα επενδύσουν σοβαρά, θα δουν πολλαπλά οφέλη. Οι υπόλοιποι κινδυνεύουν να μετατρέψουν ένα εργαλείο καινοτομίας σε πηγή αμφισβήτησης.

Η επικοινωνία και η ενημέρωση των πολιτών για τη χρήση των drones είναι απολύτως αναγκαίες. Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες γραμμές της Ανεξάρτητης Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ) και τις διατάξεις του Γενικού Κανονισμού για την Προστασία Δεδομένων (ΓΚΠΔ), οι δήμοι οφείλουν να οργανώνουν καμπάνιες πληροφόρησης, με σαφείς ανακοινώσεις, δημόσιες παρουσιάσεις και ανοιχτό διάλογο με τις τοπικές κοινωνίες. Μόνο έτσι εξασφαλίζεται η εμπιστοσύνη και αποφεύγονται παρεξηγήσεις, εντάσεις ή ακόμα και κυρώσεις.

Η εμπιστοσύνη του πολίτη δεν χτίζεται μόνο με τεχνικά μέσα, αλλά με διαφάνεια, σταθερότητα και ενεργό συμμετοχή στην απόφαση. Και αυτό, όπως μας τονίζουν αρκετοί δήμαρχοι, είναι ίσως η πιο δύσκολη αλλά και η πιο κρίσιμη αποστολή.