Πόλεμος Ισραήλ – Ιράν: Αποφύγαμε ή όχι τα χειρότερα;

Με κομμένη την ανάσα παρακολουθεί ο πλανήτης τις δραματικές εξελίξεις στον πόλεμο Ιράν και Ισραήλ και το ερώτημα που θέτουν άπαντες είναι εάν αποφύγαμε ή όχι τα χειρότερα.

Η εκεχειρία που ανακοίνωσε ο Ντόναλντ Τραμπ χαρακτηρίζεται ως εύθραυστη, γεγονός που προκαλεί προβληματισμό στην ελληνική κυβέρνηση, η οποία παρακολουθεί με προσοχή τις εξελίξεις.
Το οικονομικό επιτελείο βρίσκεται σε κατάσταση συναγερμού, καθώς κοινή είναι η εκτίμηση ότι χωρίς κατάπαυση του πυρός, θα υπάρξουν επιπτώσεις και στη χώρα μας.

Η απειλή αφορά βασικές προβλέψεις οι οποίες αφορούν:

-την πορεία του πληθωρισμού
-την εξέλιξη του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών αλλά και
-την πορεία του ΑΕΠ.

Σε κάθε περίπτωση, η σύγκρουση Ισραήλ -Ιράν εντείνει την ανησυχία και προκαλεί μεγάλη αβεβαιότητα, σε μια συγκυρία που η χώρα επιχειρεί να κάνει το μεγάλο άλμα προς τα εμπρός.
Ο μεγάλος φόβος έχει σχέση με τη διαπίστωση όλων των αναλυτών, ότι έχουν αλλάξει άρδην οι παγκόσμιες ισορροπίες σταθερές, μετά την πανδημία του covid19.
Το πρώτο σοκ ήρθε με τον πόλεμο μεταξύ Ρωσίας – Ουκρανίας, ενώ στη συνέχεια ακολούθησαν η σύρραξή Ισραήλ – Χαμάς και σήμερα η πολεμική σύρραξη Τελ Αβίβ- Τεχεράνης.
Η κατάσταση δείχνει να είναι στην κόψη του ξυραφιού, με ότι αυτό συνεπάγεται για τις σχέσεις της Ελλάδας με την Τουρκία, η οποία επιχειρεί να εκμεταλλευτεί κάθε αναταραχή στην περιοχή.

Κύκλος αναταραχής
Το ερώτημα που θέτουν οι περισσότεροι είναι εάν έχει μπει οριστικά τέλος στην πολεμική σύρραξη και τι κινήσεις πρέπει να κάνει η χώρα, ώστε να αποφύγει έναν νέο κύκλο αναταραχής.
Οι απαντήσεις μόνον εύκολες δεν είναι, από τη στιγμή που ουδείς είναι σε θέση να γνωρίζει εάν η εκεχειρία θα έχει διάρκεια ή εάν θα ηχήσουν και πάλι τα τύμπανα του πολέμου.
Αυτός είναι και ο λόγος για τον οποίο ο πρωθυπουργός έστειλε από την πρώτη στιγμή μήνυμα αποκλιμάκωσης, θέλοντας να κάνει σαφές ότι η Ελλάδα είναι παράγοντας σταθερότητας στην περιοχή.
Στην κυβέρνηση, υπάρχει συγκρατημένη αισιοδοξία, με δεδομένο ότι οι πολιτικές της αποδίδουν καρπούς, κάτι το οποίο αποτυπώνεται στη δημοσκοπική άνοδο της Ν.Δ.

Το μεγάλο πρόβλημα
Η εκτίμηση που κυριαρχεί είναι πως το μεγάλο πρόβλημα για τη χώρα μας εάν συνεχιστούν οι εχθροπραξίες, θα είναι η νέα έκρηξη της ακρίβειας, λόγω της ανόδου των τιμών του πετρελαίου.
Αποτελεί κοινό μυστικό άλλωστε, ότι το κόστος των μεταφορών μέσω των στενών του Ορμούζ επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τις εξαγωγές και εισαγωγές.
Είναι χαρακτηριστικό, ότι από τα Στενά του Ορμούζ «περνά» σχεδόν το 20% του προσφερόμενου πετρελαίου αλλά και τεράστιες ποσότητες υγροποιημένου αερίου.
Το κόστος ασφάλισης των μεταφορών έχει ήδη πολλαπλασιαστεί, με ότι αυτό σημαίνει για την πληθωριστική έκρηξη σε προϊόντα τα οποία σχετίζονται με την ενέργεια.
Για να γίνεται αντιληπτό το μέγεθος του προβλήματος, κάθε αύξηση 10% στην τιμή του πετρελαίου, προκαλεί και μια σημαντική άνοδο στον πληθωρισμό σχεδόν κατά 0,4%.
Στην ουσία δηλαδή, εάν δεν υπάρξει κατάπαυση του πυρός θα:
-επιβαρυνθεί το εμπορικό ισοζύγιο και
-θα υπονομευτεί η ανταγωνιστικότητα ενεργειακών και βιομηχανικών προϊόντων.
Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε, ότι η Ελλάδα είναι μια χώρα που σε μεγάλο βαθμό εξαρτάται από τους εισαγόμενες υδρογονάνθρακες και η άνοδος στις τιμές των καυσίμων σημαίνει και αύξηση του κόστους διαβίωσης.
Η εκτίμηση που κυριαρχεί είναι ότι μια ενδεχόμενη αύξηση των τιμών θα διαχυθεί στην παραγωγή και τις μεταφορές, με ότι αυτό συνεπάγεται για το «τέρας» του πληθωρισμού.
Σύμφωνα με εκτιμήσεις οικονομολόγων, μια παρατεταμένη ένταση είναι πολύ πιθανό να προσθέσει έως και 1% στον ετήσιο πληθωρισμό.
Σαφής απάντηση για το εύρος των επιπτώσεων, δεν μπορεί για την ώρα να υπάρξει, με δεδομένο ότι ο πρόεδρος Τραμπ επέβαλε εκεχειρία, αλλά το ερώτημα είναι εάν θα εφαρμοστεί.

Τουρισμός
Διάχυτη είναι η αίσθηση ότι η μεγάλη επίπτωση από τον πόλεμο Ισραήλ- Ιράν θα είναι στα τουριστικά έσοδα, καθώς για φέτος έχει προβλεφθεί αύξηση κατά 1 δισ. ευρώ σε σχέση με πέρυσι.
Οι προβλέψεις έως πριν από δύο εβδομάδες, όταν άρχισε η σύρραξη ήταν αισιόδοξες, καθώς τα στοιχεία έδειχναν αύξηση τόσο στον αριθμό των αφίξεων όσο και των κρατήσεων.
Τα δεδομένα ωστόσο άλλαξαν άρδην ακόμη και με την εκεχειρία, καθώς η ψυχολογία μπορεί να είναι τέτοια που να θέση σε δεύτερη μοίρα την επίσκεψη τουριστών στη χώρα μας.
Ζητούμενο για παράδειγμα είναι οι Ισραηλινοί τουρίστες, οι οποίες αποτελούν σημαντική πηγή εσόδων.
Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2024, οι επισκέψεις μόνο από το Ισραήλ έφτασαν τις 621.000, με μερίδιο 1,7% επί του συνόλου, ενώ
-οι διανυκτερεύσεις ανήλθαν στα 3,93 εκατομμύρια και οι
-ταξιδιωτικές εισπράξεις διαμορφώθηκαν στα 419 εκατ. ευρώ.
Όσον αφορά το 2025, οι εκτιμήσεις έκαναν λόγο για σημαντική αύξηση, με δεδομένη και τη μεγάλη άνοδο των προγραμματισμένων πτήσεων, στόχος όμως που θα πρέπει και να επιβεβαιωθεί.
Ο φόβος είναι ότι τα μεγαλύτερα πλήγματα ίσως δεχτούν προορισμοί όπως είναι η Θεσσαλονίκη, η Κρήτη, η Κως και η Ρόδος, οι οποίοι θεωρούνται οι πλέον αγαπημένοι για τους Ισραηλινούς τουρίστες.
Όσον αφορά τις απώλειες ανέρχονται στα 500 εκατ. ευρώ, που ναι μεν δεν είναι μεγάλο σε έναν κλάδο που δίνει εισπράξεις άνω των 20 δισ. ευρώ, αλλά δεν είναι και αμελητέο.
Στο ερώτημα εάν ο πόλεμος θα έχει ευρύτερες επιπτώσεις στον ελληνικό τουρισμό είναι νωρίς να υπάρξει απάντηση, καθώς όλα εξαρτώνται από το εάν θα σημειωθούν νέες εχθροπραξίες.
Τουριστικοί φορείς, δεν αποκλείουν το ενδεχόμενο η μείωση να φτάσει έως και το 15% συνολικά στις αφίξεις και μεγάλες απώλειες σε έσοδα εάν ο πόλεμος διαρκέσει για πάνω από τρεις μήνες.

Πετρέλαιο – καύσιμα
Η ετήσια έκθεση προόδου που κατέθεσε η Ελλάδα στις Βρυξέλλες περί τα τέλη Απριλίου έχει μια βασική αρχή για όλες τις μακροοικονομικές και δημοσιονομικές προβλέψεις.
Βάση αυτών των προβλέψεων είναι ότι η διεθνής τιμή του πετρελαίου μπρεντ δεν θα ξεπεράσει τα 74,3 δολάρια το βαρέλι, καταγράφοντας μείωση συγκριτικά με τη μέση τιμή των 80,5 δολαρίων του 2024.
Στην παρούσα φάση και παρά την άνοδο που καταγράφηκε από τις αρχές Ιουνίου, το πλαίσιο παραμένει σχεδόν το ίδιο, είναι όμως προφανές ότι τίποτα δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένο.
Όσον αφορά στην τσέπη μας, οι αυξήσεις στις τιμές λιανικής των καυσίμων κίνησης έχουν κάνει ήδη την εμφάνισή τους στην αγορά, αλλά όλα δείχνουν ότι θα υπάρξει αποκλιμάκωση.
Το ευχάριστο είναι ότι οι διεθνείς τιμές του πετρελαίου έχουν αρχίσει να πέφτουν, γεγονός που βάζει φρένο στα σενάρια ότι η λιανική η τιμή της αμόλυβδης θα πλησίαζε το 1,8 ευρώ το λίτρο.
Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι από την πρώτη στιγμή, η εντολή που έδωσε ο υπουργός Ανάπτυξης Τάκης Θεοδωρικάκος, ήταν να ενταθούν οι έλεγχοι για να αποφευχθούν τα φαινόμενα κερδοσκοπίας.
Αποτελεί άλλωστε κοινό μυστικό ότι αυτοί οι έλεγχοι είναι ο μόνος τρόπος που έχει στη διάθεσή της η κυβέρνηση, προκειμένου να μπει φρένο σε ανατιμήσεις που «καίνε» την τσέπη των καταναλωτών.

Ηλεκτρικό ρεύμα
Η πολεμική σύρραξη μεταξύ του Ισραήλ και του Ιράν συνέπεσε με την καλοκαιρινή περίοδο, που θεωρείται ιδιαιτέρως δύσκολη, λόγω του υψηλού κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας.
Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, όπου οι θερμοκρασίες ανεβαίνουν στα ύψη αυξάνεται η ζήτηση, καθώς η πλειονότητα των νοικοκυριών χρησιμοποιεί κλιματιστικά για να αντιμετωπίσει τη ζέστη.
Εάν τα προηγούμενα χρόνια, οι τιμές ήταν στα ύψη, γίνεται αντιληπτό ότι μια συνέχιση του πολέμου θα δυσκόλευε την κατάσταση στην τσέπη μας, λόγω της αβεβαιότητας που δημιουργείται στην παγκόσμια οικονομία.
Αυτή η αβεβαιότητα πάντως που έχει σχέση με την τιμή του φυσικού αερίου, το οποίο παραμένει βασικό προϊόν για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, δεν φαίνεται να ανταποκρίνεται στη νέα πραγματικότητα.
Οι λογαριασμοί ηλεκτρικής ενέργειας ασφαλώς και θα «φουσκώσουν», με ότι αυτό συνεπάγεται για τον πληθωρισμό και το διαθέσιμο εισόδημα των νοικοκυριών, αλλά όχι πλέον λόγω της σύρραξης Ισραήλ -Ιράν.
Παράγοντες της αγοράς μάλιστα τονίζουν ότι η μέση τιμή χονδρικής για τον Ιούνιο, κινείται, στα ίδια επίπεδα με αυτά του Μαΐου, κάτι που σημαίνει ότι για την ώρα δεν υπάρχουν ανατιμήσεις.
Η τιμή χονδρικής ναι μεν έχει ξεπεράσει το επίπεδο των 90 ευρώ ανά μεγαβατώρα, αλλά δεν είναι πολύ υψηλότερη από την αντίστοιχη του Μαΐου και το τοπίο αναμένεται να ξεκαθαρίσει τις επόμενες ημέρες.

Ναυτιλία
Οι τελευταίες δραματικές εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, επηρέασαν και την ελληνική ναυτιλία, η οποία πάντως έχει αποδείξει πως ξέρει να προσαρμόζεται στις ανάγκες των καιρών.
Η ανασφάλεια στον Περσικό Κόλπο και ο μεγάλος φόβος των επιθέσεων σε δεξαμενόπλοια, αυξάνουν τα ασφάλιστρα, με μεγάλες επιπτώσεις για την οικονομική τους βιωσιμότητα.
Δεν είναι μάλιστα λίγες, οι ναυτιλιακές, οι οποίες έχουν υποχρεωθεί να αλλάξουν διαδρομή στα πλοία τους για να υπάρχει ασφάλεια, κάτι όμως που αυξάνει το κόστος μεταφορών.
Ο μεγάλος κίνδυνος σε αυτή την περίπτωση σχετίζεται άμεσα με την ανταγωνιστικότητα των Ελλήνων πλοιοκτητών, που δεν μπορούν να ανταποκριθούν στα υψηλά κόστη μεταφορών και πρώτων υλών.

Εγρήγορση
Όπως γίνεται αντιληπτό, η εύθραυστη εκεχειρία, είναι πολύ πιθανό να προκαλεί «ρωγμές» στην ελληνική οικονομία που σχετίζονται με την ενεργειακή αστάθεια, τον πληθωρισμό και τον τουρισμό.
Οι τελευταίες εξελίξεις, προκαλούν αισιοδοξία για τον τερματισμό του πολέμου, αλλά σε κάθε περίπτωση η κυβέρνηση βρίσκεται σε διαρκή εγρήγορση.
Κοινό μυστικό είναι άλλωστε ότι μια συνέχιση του πολέμου, θα άλλαζε άρδην τα δεδομένα στη στήριξη στρατηγικών τομέων της οικονομίας.
Στο θεωρητικό σενάριο – που για την ώρα δεν επιβεβαιώνεται-, μιας πολεμικής έντασης που θα ήταν διάρκειας περίπου τριών μηνών, οι οικονομικές απώλειες θα μπορούσαν να φτάσουν τα 2,6 δισ. ευρώ.
Με βάση αυτά τα δεδομένα, το επόμενο δίμηνο είναι καθοριστικής σημασίας και θα κρίνει σε μεγάλο βαθμό τις εξαγγελίες που θα κάνει ο πρωθυπουργός στη ΔΕΘ του Σεπτεμβρίου.