Μικρασιατική Μνήμη: Εκδήλωση από την Ένωση Σπάρτης Μ. Ασίας – Παρουσιάστηκαν τα πρακτικά Συνεδρίου

Την Πέμπτη 15 Μαΐου 2025, στις 7.30΄το απόγευμα, στην αίθουσα του Πνευματικού Κέντρου της Ένωσης Σπάρτης Μ. Ασίας (Αλατσάτων 27) παρουσιάστηκαν σε ένα καλαίσθητο τόμο (βιβλίο), τα «Πρακτικά Συνεδρίου Μικρασιατικής Μνήμης – Οι πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής εγκαθίστανται στην αττική γη», που πραγματοποιήθηκε στις 4, 5 και 6 Οκτωβρίου 2024, στην αίθουσα του Συλλόγου.

Την εκδήλωση προλόγισε ο Γραμματέας της Ένωσης Σπάρτης Μ. Ασίας κ. Σταύρος Παπαγερασίμου ο οποίος καλωσόρισε τους παραβρισκόμενους εκ μέρους του Διοικ. Συμβουλίου της.

Ακολούθως απηύθυνε χαιρετισμό ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Ν.Ι.Φ.Η.Χ. κ. Γαβριήλ, ο οποίος είπε μεταξύ άλλων:

«Βρισκόμαστε εδώ με μεγάλη χαρά και ευχαριστούμε τον κ. Λουκά Χριστοδούλου, τον Πρόεδρο της Ενώσεως Σπάρτης Μ. Ασίας για την πρόσκλησή του. Θα παρουσιάσουν απόψε έγκριτοι καθηγητές και ο εκλεκτός κύριος υπουργός τα πρακτικά του Συνεδρίου, το οποίο έγινε με αφορμή την εκδήλωση, που έκανε η Ένωση Σπάρτης Μικράς Ασίας για την ανάδειξη όλων των πτυχών εκείνων, τις οποίες θα παρουσιάσουν οι εκλεκτοί ομιλητές, που αφορούν την εγκατάσταση των προσφύγων στην αττική γη. Ένα μείζον θέμα.

Προσωπικά, ήμουνα στην έναρξη κ. Χριστοδούλου και είδα με πόσο εμπεριστατωμένο τρόπο παρουσιάστηκε. Θυμάμαι την εισήγηση του κ. Κλάψη, ο οποίος μίλησε για την εγκατάσταση των προσφύγων από την Τρίγλια της Μ. Ασίας στην περιοχή της Ραφήνας, αν δεν κάνω λάθος, και, γενικότερα, όπως όλοι γνωρίζετε και μέλη της Ενώσεως Σπάρτης Μ. Ασίας, αλλά και όλων των Μικρασιατικών Σωματείων, η δουλειά η οποία γίνεται από την Ένωση Σπάρτης και από τον Λουκά Χριστοδούλου στο κομμάτι της ανάδειξης όλων των πτυχών, που αφορούν τη μεγάλη Μικρασιατική Ιστορία και τη μνήμη αυτής, είναι όχι μόνο εμπεριστατωμένη, αλλά έχει έναν επιστημονικό τρόπο, ο οποίος με πάθος και γλαφυρότητα αναδεικνύει όλα τα γεγονότα εκείνα, είτε από ιστορικής είτε από πολιτικής είτε από θρησκευτικής είτε από καλλιτεχνικής, από όλες τις πλευρές και τις πτυχές, που χαρακτηρίζουν το μεγάλο εκείνο γεγονός της Μικρασιατικής καταστροφής, την απαρχή για τη δημιουργία ενός νέου κεφαλαίου για τη σύγχρονη Ελλάδα, στο οποίο αν δεν υπήρχε η Ελλάδα σήμερα δεν θα ήταν αυτό το οποίο είναι…»

Στη συνέχεια, απηύθυνε χαιρετισμό ο Δήμαρχος Νέας Ιωνίας Αττικής, κ. Παναγ. Μανούρης, λέγοντας, μεταξύ άλλων:«Νομίζω ότι έχουμε πει πολλές φορές, και για μας η Νέα Ιωνία πλέον είναι, εάν θέλετε, ένας τρόπος επανατροφοδότησης και των θετικών πλευρών μας, το να σκεφτόμαστε, να φέρνουμε στο μυαλό μας συνέχεια το γεγονός αυτής της διπλής μεριάς του Μικρασιατικού ξεριζωμού.

Από τη μια μεριά ο ξεριζωμός, ο πόνος, η δυστυχία, απ’ την άλλη μεριά η δημιουργία. Η πόλη ρίζωσε, οι κάτοικοι ρίζωσαν εδώ, και όχι απλώς έμειναν, αλλά έφτιαξαν εργοστάσια, έφτιαξαν βιοτεχνίες, έκτισαν ναούς έκτισαν σχολειά, δημιούργησαν Πολιτισμό. Και η Ιωνία δεν είναι πλέον ένα σημείο απλά στον Αττικό χάρτη, είναι μια πολύ-πολύ συγκεκριμένη πολιτιστική αναφορά για όλους όσοι έρχονται, μας επισκέπτονται και βλέπουνε τους ενεργούς χώρους, που έχουμε, το Μουσείο Ταπητουργίας-Υφαντουργίας, το Λαογραφικό Μουσείο, το Ιστορικό Αρχείο του Δήμου. Μέσα από το Κέντρο Σπουδής και Ανάδειξης  Μικρασιατικού Πολιτισμού έχει αναδειχθεί την τελευταία εικοσαετία ένα μεγάλο κομμάτι αυτών των πτυχών της Ιστορίας μας».

Τον λόγο στη συνέχεια έλαβε ο κ. Λουκάς Χριστοδούλου, Πρόεδρος της Ενώσεως Σπάρτης, ο οποίος προτού παρουσιάσει τους εισηγητές ανέφερε μεταξύ άλλων:

«… Ένα μεγάλο ευχαριστώ από τα βάθη της καρδιάς μας για την σημερινή σας παρουσία. Μου λένε πολλοί φίλοι,  πιστεύεις στα όνειρα; Τους απαντώ όχι δεν πιστεύω. Αλλά δεν θα πάψω να ονειρεύομαι. Έτσι λοιπόν ξεκίνησε και αυτό το ονειρεμένο μας ταξίδι να γνωρίσουμε τους προσφυγικούς συνοικισμούς, στους οποίους ήρθαν και εγκαταστάθηκαν στην αττική γη, οι πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής το 1922 και 1923.

Μια Αθήνα που θύμιζε μια πόλη σε πλήρη εγκατάλειψη, χωρίς νερό, φως, αποχέτευση, δρόμους και αυτοκίνητα. Σήμερα λοιπόν είναι μια ξεχωριστή ημέρα για την Ένωση Σπάρτης Μ. Ασίας, γιατί το Συνέδριο Μικρασιατικής Μνήμης που οργάνωσε στις 4,  5 και 6 Οκτωβρίου 2024 σε αυτή την αίθουσα, έδωσε την ευκαιρία σε έγκριτους ιστορικούς, ερευνητές και επιστήμονες να περιγράψουν τους προσφυγικούς συνοικισμούς που ιδρύθηκαν γύρω από την Αθήνα. Ήταν μια πρωτοπόρα συνολική περιγραφή περιοχών που αργότερα μεγαλούργησαν. Φαντάζεστε σήμερα πως θα ήταν η Αθήνα, χωρίς τη Ν. Ιωνία, τον Βύρωνα, την Καισαριανή, τη Νίκαια, τη Δραπετσώνα, την Ελευσίνα κ.α. συνοικισμούς που σήμερα αποτελούν ξεχωριστούς δήμους…».

Κατόπιν, τον λόγο έλαβε ο πρώτος ομιλητής, κ. Νίκος Ανδριώτης, Διδάκτορας Ιστορίας του Ε.Κ.Π.Α., ο οποίος ανέφερε σημαντικά εισαγωγικά στοιχεία σχετικά με το πώς φτάσαμε στο σημείο να γίνουν οι προσφυγικοί συνοικισμοί και πότε ολοκληρώθηκε η αστική τους αποκατάσταση, τις διαφορές που υπήρξαν στην δημιουργία των εν λόγω συνοικισμών. Επίσης ανέφερε στοιχεία των προσφύγων πριν την άφιξη των προσφύγων και  μίλησε για τα παρουσιαζόμενα πρακτικά του Συμποσίου.

Στη συνέχεια, ο κ. Αντώνης Κλάψης,, αναπληρωτής Καθηγητής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, μεταξύ άλλων επισήμανε για τον τόμο των πρακτικών πως:

«Νομίζω ότι το ενδιαφέρον του βιβλίου έγκειται στο ότι καλύπτει, ανάμεσα στα άλλα, τρεις βασικούς άξονες, που σχετίζονται με την έλευση, την εγκατάσταση, την αποκατάσταση και το ρίζωμα, εν γένει, των προσφύγων της Μικρασιατικής καταστροφής. Έχει ενδιαφέρον ότι στο βιβλίο δεν περιλαμβάνονται μόνο περιπτώσεις Ελλήνων, που ήρθαν με τη Μικρασιατική καταστροφή. Φυσικά, αυτός είναι ο βασικός όγκος των προσφύγων, αλλά περιλαμβάνονται και Αρμένιοι, οι οποίοι ήρθαν μαζί με τους ξεριζωμένους Έλληνες. Οι Αρμένιοι ήταν μερικές δεκάδες χιλιάδες, που ήρθαν με τη Μικρασιατική καταστροφή και υπέστησαν και οι ίδιοι τα δεινά, που επιφυλάχτηκαν στον ελληνικό πληθυσμό. Είναι κάτι το οποίο και ο κ. Συρίγος πολλές φορές το αναδεικνύει και επιμένει σε αυτό. Ότι στην πραγματικότητα το φαινόμενο της γενοκτονίας στη διάρκεια της δεκαετίας του 1910 και στις αρχές της δεκαετίας του 1920 δεν ήταν πολλές διαφορετικές γενοκτονίες. Μία εναντίον των Αρμενίων, μία εναντίον των Ποντίων, μία εναντίον των Μικρασιατών. Αλλά στην πραγματικότητα ήταν γενοκτονία συνολικά του χριστιανικού πληθυσμού της Μικράς Ασίας. Είτε ήταν Έλληνες, ήταν Αρμένιοι, είτε ήταν Ασσύριοι, είτε ήταν Χαλδαίοι, είτε ήταν οτιδήποτε, εν πάση περιπτώσει, άλλο. Οτιδήποτε χριστιανικό. Η εγκατάσταση των προσφύγων έχει και μία άλλη διάσταση, που καλύπτεται, νομίζω, με μεγάλη επάρκεια από το βιβλίο, και η οποία είναι αποτυπωμένη, εξάλλου, και στο ίδιο το εξώφυλλό του. Δεν ήρθαν μόνο πρόσφυγες από πολλές διαφορετικές περιοχές, Μικρασία, Πόντος κ.τ.λ., αλλά ήρθαν και εγκαταστάθηκαν και σε πολλές διαφορετικές περιοχές. Διεσπάρησαν, δηλαδή, σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια, εν προκειμένω το βιβλίο ασχολείται με τη διασπορά τους στην Αττική γη.»

Αμέσως μετά μίλησε ο κ. Άγγελος Συρίγος, βουλευτής Α΄ Αθηνών (Ν.Δ.), Καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, ο οποίος ανάφερε, μεταξύ άλλων, πως: «Είναι ιδιαίτερη χαρά να μιλάω σήμερα γι’ αυτό το βιβλίο, το οποίο αφορά σε ένα κεφάλαιο, με το οποίο δεν ασχολούμαστε συνήθως. Ξεκινώ από το εξής: Άμα γυρίσετε σ’ όλη την Ελλάδα και δείτε οικισμό στον οποίον υπάρχουν ευκάλυπτοι είναι κατά πάσα πιθανότητα προσφυγικός συνοικισμός. Γιατί; Διότι ήταν, συνήθως, τα σημεία εκείνα της γης, στα οποία υπήρχε ελονοσία, υπήρχαν βάλτοι, δεν ήθελε κανένας να πάει, ήταν εκεί που κατά κανόνα εγκαθιστούσαν τους πρόσφυγες μετά το 1922. Ήταν οι γαίες για τις οποίες κανένας δεν ενδιαφερόταν. Είναι, λοιπόν, χαρακτηριστικό πολλών προσφυγικών χωριών ανά την Ελλάδα η ύπαρξη πολλών ευκαλύπτων. Βάζανε ευκαλύπτους για να τραβήξουν κάπως τα νερά. Εκείνο, όμως, με το οποίο ασχολούμαστε, συνήθως, είναι η Μικρασιατική καταστροφή.

Τα γεγονότα πριν, και η ίδια η καταστροφή. Υπ’ αυτήν την έννοια, το παρόν βιβλίο είναι εξαιρετικά σημαντικό για δύο λόγους: Μας δίνει την εικόνα της αποκαταστάσεως και μας δίνει και την εικόνα της Αττικής. Και τα δύο μαζί. Διότι, σήμερα, στην πόλη μας ζουν 5 εκ. κάτοικοι, περίπου. Δυστυχώς, έχει μαζευτεί ο μισός πληθυσμός στην Ελλάδα. Βλέπουμε κατά τόπους διάφορα σημεία, τα οποία θυμίζουν κάτι απ’ το παρελθόν.», ενώ ολοκληρώνοντας την ομιλία του είπε χαρακτηριστικά πως: «Το έργο που κάνει ο Σύλλογος της Ενώσεως Σπάρτης Μικράς Ασίας είναι εξαιρετικά σημαντικό. Όπως το ίδιο σημαντικό είναι το έργο που κάνουν όλα τα προσφυγικά Σωματεία ή Ενώσεις ή στη Νέα Σμύρνη, όντως προσπαθούν να διατηρήσουν αυτή τη μνήμη. Για ποιον λόγο; Είναι ωραίο να βλέπεις στο μπάσκετ την Οργάνωση Νήαρ Ηστ να παίζει, αλλά καλό είναι να ξέρεις ότι δημιουργήθηκε επειδή εκεί έδρασε, πρωτίστως, η Near East Relief. Και όταν έφυγε, οι κάτοικοι προς τιμήν της ονόμασαν την ομάδα τους έτσι. Για ανθρώπους ξεριζωμένους αυτό είναι ρίζα. Και ευχαριστούμε πάρα πολύ και την Ένωση Σπάρτης Μικράς Ασίας και τον κ. Λουκά Χριστοδούλου για τη συνεχή και αδιάκοπη προσπάθεια να μας θυμίζει όλα αυτά τα πράγματα.».

Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με την τραγουδίστρια κ. Χαριτίνη Πανοπούλου να τραγουδάει μικρασιατικά και έντεχνα μουσικά τραγούδια.

Να σημειωθεί ότι σε όσους παραβρέθηκαν στην εκδήλωση δόθηκε δωρεάν ο εν λόγω τόμος των Πρακτικών, ενώ έχει αναρτηθεί στις Ιστοσελίδες της Ενώσεως Σπάρτης Μ. Ασίας και ΚΕ.ΜΙ.ΠΟ. δήμου Ν. Ιωνίας, από όπου οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να τον διαβάσουν ή να τον κατεβάσουν και να τον εκτυπώσουν.